انواع مختلف روش های آزمایش پارچه

آزمایش پارچه

پارچه مهم ترین ماده اولیه لباس است. حدود 70% از هزینه لباس و تقریباً 100% زمینه یک لباس تحت تأثیر پارچه آن قرار می گیرد. سایر مواد مانند تزئینات، گیره ها و لوازم بسته بندی معمولاً حول و حوش پارچه لباس مورد استفاده قرار می گیرند.

به دلیل اینکه همزمان با پیشرفت فرآیند تولید، هزینه ها افزایش پیدا می کند؛ باید پارچه ها تا جاییکه ممکن است آزمایشات را پشت سر بگذارند. اگر یک پارچه معیوب در همان مرحله اولیه تولید پوشاک از گردونه تولید خارج نشود، و هزینه های برش، دوخت، پرداخت و بسته بندی را بر روند تولید اعمال می کند، باعث می شود تا کل این هزینه ها هدر رود.

بنابراین باید پارچه در همان منبع اولیه مورد بررسی و آزمایش قرار بگیرد تا در هزینه حمل و نقل و زمان صرف شده برای پارچه های معیوب صرفه جویی شود. در روال معمول دیگری که در خریدهای محلی رایج است، پارچه پس از رسیدن به انبار کارخانه تولید پوشاک مورد آزمایش قرار می گیرد. معمولاً از روش بازرسی شخص ثالث زمانی استفاده می شود که قرار است پارچه آماده شده به منظور حمل به سمت کشور دیگری بارگیری شود.

ممکن است پارچه آماده شده شامل ناهماهنگی هایی مرتبط با مواد اولیه آن باشد که پس از رنگرزی پارچه و پرداخت آن خود را نشان می دهد. این معایب شاید ناشی از نخ پارچه باشند، به عنوان مثال ممکن است نخ پارچه در جاهایی ضخیم و در قسمت هایی نازک بوده باشد، و همین منجر به معیوب شدن پارچه گردیده باشد. این تنها نخ پارچه نیست که ممکن است موجب معیوب شدن پارچه شود، بلکه مواردی نیز وجود دارند که به نقص در بافت یا بافندگی پارچه مربوط هستند؛ مواردی مانند جا افتادگی بافت، نقص تار پارچه و جا افتادگی دوخت پارچه.

ناهماهنگی فرآیندهای چاپ و رنگرزی نیز اثرات نامطلوبی بر پارچه نهایی می گذارند. برخی از الزامات آزمایشی پارچه ها شامل مواردی مثل آب رفتگی پارچه، عدم تقارن (کجی) پارچه، مقاومت پارچه، خاصیت کششی پارچه، پرز دادن سطح پارچه و نخ نما شدن آن، سفتی پارچه، وزن پارچه، کیفیت آن و غیره است. بنابراین حتماً باید پارچه مورد استفاده برای تولید پوشاک فاقد هر گونه ناهماهنگی و عدم تناسب ناشی از فرآیندهای قبلی باشد، و با استانداردهای عملکردی لباس مطابقت کامل داشته باشد.

معمولاً آزمایش پارچه به دلیل کسب رضایت مشتریان محصولات منسوج و اطمینان از کیفیت محصولی که قرار است وارد یک بازار رقابتی شود، بسیار مهم است. ضمناً آزمایش پارچه در زمینه کنترل روند تولید و بررسی هزینه های آن نیز اهمیت دارد. در این مقاله روش های مختلف آزمایش پارچه مورد بررسی قرار گرفته اند.

روش های مختلف آزمایش پارچه

بازرسی بصری و درجه بندی پارچه

این روش رایج ترین شیوه برای تصمیم گیری در مورد پذیرش یا عدم پذیرش یک پارچه است؛ در واقع این روش بر آزمایش بصری پارچه آماده شده استوار است. در این روش ابتدا رول پارچه بارگذاری می شود و در آن میز بازرسی به انواع مختلف لامپ با نورها و شدت های مختلف مجهز است. پارچه با سرعت مشخصی از روی میز بازرسی عبور می کند و یک متخصص به صورت بصری خطاهای از پیش تعیین شده را بررسی می نماید.

بر اساس بعد، شدت و ماهیت عیوب پارچه، تعداد مشخصی از نقاط به ازای هر متر از پارچه مورد بازرسی قرار می گیرند. غالباً درجه آزادی سیستم مورد آزمایش بیشتر از یک است. به عنوان مثال یک سیستم چهار نقطه ای، سیستمی است که در آن بازرس براساس معیارهای از پیش تعیین شده، حداکثر 4 نقطه از هر متر پارچه را مورد بررسی قرار می دهد. در انتها کل نقطه های هر رول از پارچه شمرده می شوند.

این کار برای کل رول های نمونه تکرار می گردد. در پایان کل نقاط و متراژ پارچه مورد آزمایش محاسبه می شوند. سپس نتایج بر اساس نقاط در 100 واحد مربع یا 100 واحد خطی پارچه بیان می شوند. تامین کننده و مشتری از قبل بر روی معیار پذیرش پارچه توافق کرده اند. مثلا اگر تامین کننده بر سر تامین پارچه ای با 20 نقطه در هر 100 متر خطی توافق کرده باشد و نتیجه آزمایش پارچه، 30 نقطه در هر 100 متر خطی باشد؛ به احتمال زیاد پارچه مورد قبول مشتری قرار نخواهد گرفت و رد خواهد شد. استاندارد ASTM-D5430، مرجعی برای درجه بندی و بازرسی پارچه ها محسوب می شود.

آزمایش رنگ پارچه

یک روش استاندارد برای آزمایش رنگ پارچه، بررسی شماره مرجع رنگ تنالیته براساس رنگی است که مشتری انتخاب کرده است. در این روش پارچه رنگ شده با مرجع رنگی Pantone مطابقت داده می شود و با توجه به میزان مطابقت آنها پارچه مورد پذیرش قرار می گیرد. تولید کنندگان پوشاک معمولاً رنگ پارچه را با رنگ نمونه پارچه ای که از قبل توسط مشتری تائید شده است، مطابقت می دهند.

نمونه های پارچه با توجه به شماره Pantone که توسط مشتری مشخص شده است، در مراحل پیش تولید آماده می گردند. پس از اینکه نمونه های رنگی پس از چندین بار آزمایش تائید شدند، از تامین کننده خواسته می شود تا براساس موارد تائید شده عمل کند. انتظار می رود تامین کننده همان دستورالعمل ها را در رنگرزی نمونه های پارچه نیز به کار ببرد.

با این حال در واقعیت همه چیز طبق انتظارات پیش نمی رود و تغییرات فرآیندی رخ می دهد که ذینفعان مربوطه را در موقعیت تصمیم گیری قرار می دهند. همه تغییرات حتی اگر جزئی هم باشند باید توسط مشتری تائید شوند.سایه رنگ های تائید شده به شخصی داده می شود که رنگ پارچه را بررسی می کند. سپس بازرس براساس تمام سایه رنگ های تائید شده در مورد پذیرش پارچه تصمیم می گیرد.

اگر رول پارچه با هر یک از سایه رنگ های تائید شده مطابقت داشته باشد، پارچه برای استفاده بیشتر با ارزش تلقی می شود و بالعکس. علاوه بر این ممکن است سایه رنگ داخل یک رول پارچه یکنواخت نبوده و تفاوت داشته باشد.بنابراین بهتر است سایه رنگ در نقاط ابتدایی، انتهایی و میانی پارچه مورد بررسی قرار گیرد.

یکی دیگر از خطاهای رایج مرتبط با سایه رنگ پارچه، تغییر یا ناهمانگی سایه رنگ در عرض پارچه است. این نقص معمولاً در هنگام مواجه با پارچه هایی با عرض بیشتر خیلی به چشم می آید. در این صورت بررسی رنگ از سمت چپ، راست و مرکز عرض پارچه، اطلاعات زیادی را در مورد تغییرات سایه رنگ در عرض پارچه در اختیار شما قرار می دهد.

آزمایش مقاومت پارگی (از هم باز شدگی) پارچه

چیزی که در مورد پارامترهای مرتبط با استحکام پارچه عموماً مورد توجه قرار می گیرد، مقاومت پارچه در برابر پارگی است. این آزمایش در تجارت پارچه جایگاه ویژه ای دارد. از آزمایش معروف به ترکیدگی توپ برای آزمایش مقاومت پارگی پارچه استفاده می شود. نمونه ای از پارچه که از رول پارچه یا لباس گرفته می شود بین صفحات شیاردار دستگاه آزمایش قرار می گیرد و با استفاده از پیچ بسته می شود.

یک گلوله فولادی صلب و صیقلی به گیره محرک پاندول دستگاه که به پارچه نیرو وارد می کند، متصل می گردد؛ سپس آنقدر توسط گلوله پاندول از سمت راست به پارچه نیرو وارد می شود تا پارچه پاره شود. نیروی لازمه برای پاره شدن پارچه همان مقاومت پارگی پارچه است.دو روش استاندارد برای این آزمون وجود دارد: در نرخ ثابت تراورس از مرجع ASTM-D3787 و در نرخ کشش ثابت (CRE) از استاندارد مرجع ASTM-D6797 استفاده می شود.

مقاومت کششی و آزمون کشیدگی پارچه

پارچه ای که به لباس تبدیل می شود باید در خلال طول عمر مفید خود نیروهای زیادی را تحمل کند. بنابراین یک پارچه باید حداقل استحکام لازم برای تامین نیازهای مشتریان را داشته باشد. آزمایش استاندارد شامل بررسی بیش از یک پارامتر از پارچه است. برای آزمایش خواص کششی پارچه، نمونه پارچه محکم به فک دستگاه بسته می شود و تا زمان گسیختگی پارچه به آن نیرو وارد می گردد.

طول اولیه نمونه از طول آن در نقطه گسیختگی کم می شود. اختلاف آنها به درصد میزان کشیدگی (دراز شدگی) پارچه را نشان می دهد. این روش برای اکثر پارچه های بافته شده و منسوجات بی بافت قابل استفاده است، اما پارچه های کشباف و استرچ از این قاعده مستثنی هستند. این آزمایش باید طبق استاندارد ASTM-D5035 و استاندارد ASTM-D5034 انجام شود.

آزمایش مقاومت پارگی پارچه

سه روش برای آزمایش مقاومت پارگی پارچه وجود دارد.دستگاه آزمونگر شامل یک گیره ثابت و یک گیره حمل کننده است که بر روی یک آونگ قرار دارد و می تواند به صورت آزادانه بر روی یک یاتاقان نوسان کند؛ این آونگ توسط مکانیسمی تراز شده که در جای خود نگه داشته می شود و در وقت لازم و به منظور اندازه گیری نیرو رها می شود. نمونه آزمایش به وسیله یک شیار مرکزی بین این دو گیره نگه داشته شده و از فاصله ثابتی شکافته می شود.

آزمون لغزش نخ

یکی از مشکلات مهمی که در هنگام دوخت پارچه ها پیش می آید، لغزش نخ است. پارچه های لباس و سایر محصولات دوختنی باید در برابر لغزش نخ در امتداد درزها مقاومت کافی داشته باشند. این آزمایش برای تعیین مقاومت نخ تار در برابر لغزش بر روی نخ پود یا بررسی مقاومت نخ پود در برابر لغزش بر روی نخ تار با استفاده از یک درز استاندارد انجام می گیرد.

برای آزمایش لغزش نخ تار بر روی نخ پود یک نمونه از پارچه از سمت پهن تر آن در امتداد پود پارچه بریده می شود. سپس نمونه تا شده و درز استانداردی به موازات نخ تار پارچه در فاصله خاصی از لبه تا شده نمونه ساخته می شود. در مرحله بعد نمونه به صورت استاندارد بین دو فک دستگاه تست کشش بسته می گردد؛ در این حالت درز پارچه باید در مرکز فک ها قرار گیرد.

منحنی کشیدگی بار پارچه بر روی منحنی کشیدگی بار پارچه ای از همان نوع قرار می گیرد. مقاومت پارچه در برابر لغزش نخ به صورت باری که در آن لغزش با اندازه مشخص مشاهده می شود، بیان می گردد. این آزمایش باید طبق استاندارد ASTM-D434 انجام شود.

آزمون تراکم سطحی (وزن) پارچه

عامل وزن پارچه در واحد سطح نقش بسیار مهمی در انتخاب پارچه برای مصارف خاص دارد. لباس های ساخته شده از پارچه های با تراکم سطحی بالا در فصل تابستان مورد استفاده قرار نمی گیرند و بالعکس. برای تعیین جرم پارچه در واحد سطح آن، ابتدا یک نمونه استاندارد آماده می شود. سپس این نمونه پارچه وزن شده و نتیجه آن به صورت جرم در واحد سطح بیان می گردد. این آزمون باید مطابق با استاندارد ASTM-D3776 انجام شود.

یک روش معمول استفاده از دستگاه برش گرم بر متر مربع (GSM) است که در شکل 4 نشان داده شده است. این دستگاه نمونه ای مدور از پارچه به قطر 113 میلی متر را آماده می کند. وزن این نمونه برحسب گرم، ضرب در ضریب صد، وزن پارچه برحسب گرم در یک مترمربع را نشان می دهد.

آزمون عدم تقارن و خمش پارچه

خمش به جابه جایی نخ های پود یا راه ها و خطوط افقی پشت پارچه کشباف پودی  از یک خط فرضی عمود بر حاشیه پارچه اشاره دارد. زمانیکه این جابه جایی به صورت زاویه ای باشد به آن کجی  پارچه گفته می شود. خمیدگی و کجی پارچه باعث بی نظم شدن خطوط راه الگوهای لباس شده و نهایتاً منجر به بدفرم شدن لباس نهایی می گردند که در هنگام پوشیدن لباس باعث ناراحتی شخص می گردد.

به علاوه این موارد از زیبایی لباس می کاهند. ارزیابی این موارد در پذیرش یا رد پارچه به صورت عمده، اهمیت زیادی دارد.برای اندازه گیری میزان خمش پارچه می توان از نوارهای فولادی استفاده کرد. لبه مستقیم نوار فولادی در عرض پارچه قرار می گیرد، به این صورت می توان فاصله بین دو نقطه از پود پارچه بافته شده یا خطوط افقی پارچه کشباف پودی را در جاییکه به لبه ها یا کناره های پارچه می رسند اندازه گرفت؛ این فاصله تحت عنوان BL در شکل 5 نشان داده شده است. بیشترین فاصله بین خطوط مستقیم و خطوط تار پارچه که به موازات حاشیه پارچه هستند اندازه گیری می گردد؛ این فاصله تحت عنوان D در نمودار مشخص گردیده است.

نفوذپذیری هوا

نفوذپذیری عبارتست از قابلیت پارچه در عبور هوا عمود بر سطح آن. این یک آزمایش مهم در زمینه پذیرش یا رد محموله های تجاری می باشد. این امر در زمینه تولید پوشاک نیز اهمیت زیادی دارد، زیرا پارچه ای که نفوذپذیری هوا در آن کم است، اجازه نمی دهد عرق بدن شخص تبخیر شود؛ از این رو باعث سوزش پوست و بوی بد بدن می شود. بنابراین احتمالاً باید قبل از انتخاب پارچه برای تولید لباس میزان نفوذپذیری هوا از آن مورد آزمایش قرار گیرد.

در این آزمایش می توان با اندازه گیری سرعت جریان هوایی که به صورت عمودی از سطح پارچه عبور می کند، اختلاف فشار هوا بین دو سطح پارچه را به دست آورد. میزان نفوذپذیری هوا از سطح پارچه بر اساس سرعت جریان هوا محاسبه می شود. مقیاس نفوذ پذیری هوا cm3/s/cm2 یا ft3/min/ft2 است. این آزمون براساس استاندارد ASTM-D737 انجام می گیرد.

تغییرات ابعاد پارچه بعد از شستشو

میزان آب رفتگی پارچه یکی از مهم ترین مواردی است که در انتخاب پارچه برای تولید لباس در نظر گرفته می شود. اگر آب رفت پارچه لحاظ نگردد، ممکن است لباس پس از شسته شدن کوچک شده و دیگر فرد نتواند آن را بپوشد. به این منظور میزان آب رفت پارچه هم در راستای تار و هم در راستای پود پارچه محاسبه می شود و مشخصات پارچه در اتاق برش بر اساس آنها تنظیم می گردد.

شاید لباس دوخته شده از نظر ابعادی بزرگ به نظر برسد، اما پس از شستشو با اندازه های مد نظر مشتریان مطابقت پیدا می کند. دقیقاً به همین دلیل میزان دراز شدگی پارچه نیز بسیار اهمیت دارد.برای محاسبه میزان آب رفت پارچه یک نمونه مربعی شکل در اندازه خاصی از رول پارچه بریده می شود. همان طور که در شکل 8 نشان داده شده است، مربع دیگری با ابعادی کوچک تر از این مربع در داخل آن ترسیم می گردد، فاصله اضلاع مربع کوچک تر از مربع بزرگ تر باید در هر 4 ضلع مربع یکسان باشد.

این کار به این دلیل انجام می شود که ممکن است لبه های پارچه در حین شستشو ریش ریش گردند و به این دلیل ابعاد پارچه کوتاه شود؛ در این صورت درصد واقعی آب رفت پارچه به خوبی مشخص نمی گردد. سپس نمونه مشخص شده طبق شرایط استاندارد شسته و خشک می شود.