فرش ها در طول زمان استفاده شان ممکن است دچار آسیب و مشکلاتی نظیر پارگی، سوختن، بیدزدگی و یا پارگی در قسمت ریشه ها شوند. آنچه در این موقعیت به کمک مان می آید و این آسیب ها را بر طرف می کند، هنر و مهارت فرد رفوگر است.
در فرهنگ معین "رفو" به معنی دوخت پارگی ها و سوراخ ها به نوعی که به سهولت معلوم نشود آمده و در فرهنگ فارسی عمید نیز رفو، دوختن پارگی و سوراخ به طوریکه رد آن به آسانی معلوم نشود معنی شده است، اما از لحاظ فنی و در هنر قالیبافی، تعمیر و ترمیم استادانه بخش های آسیب دیده قالی به گونه ای که به راحتی قابل تشخیص نباشد را رفوگری می دانیم.
رفوگری هنر و مهارتی است که در پی ایجاد نیاز به تعمیر فرش های دست باف و ماشینی در طول زمان استفاده از آنها در اجتماع پدید آمد. مراقب از فرش ها یکی از موضوعات اساسی است که بایستی به آن توجه شود. اما خواسته یا ناخواسته در طی مدت استفاده از فرش، احتمال ایجاد مشکل و آسیب برای آن وجود دارد.
شستشو و خشک کردن غیر اصولی فرش میتواند سبب باقیماندن رطوبت در بافت و ساختار فرش شود و این مسئله موجبات پوسیدگی فرش را فراهم کند. یا اینکه در طی استفادهی روزمره از فرش در منزل ممکن است فرش به دلایل مختلف دچار سوختگی شود و یا در مجاورت مواد شیمیایی قرار بگیرد و آسیب ببیند.
رفت و آمد مکرر از روی فرش نیز میتواند موجب ایجاد اصطکاک و سایش و در نتیجه پوسیدگی آن شود. بیدزدگی نیز یکی از آسیبهای مخربی است که ممکن است در فرشهای دستباف پشمی اتفاق بیوفتد و ظاهر فرش دستباف نفیس شما را دچار مشکل کند. این مشکلات با استفاده از مهارت رفوگری قابل حل است.
آسیب هایی که بر فرش وارد میشوند دو نوع میباشند که شناسایی آنها اهمیت بسیاری در مرمت و رفوی فرش دارد. این موارد را آسیبهای کلی و آسیب های جزئی تشکیل می دهند.آسیب های کلی اکثراً نیازمند صرف وقت و هزینه بسیاری هستند، و ممکن است در مواردی از برطرف کردن این گونه عیوب صرف نظر شود، که بیشتر در مورد فرشهایی صادق است که از ارزش هنری و قدمت کمتری بهره مند هستند.
معمولاً رفوگران آسیبهایی را جزئی می نامند که نیازمند ترمیم و تعویض تمام عناصر اصلی و شالوده فرش نباشد، در برخی موارد ممکن است اصلاح و ترمیم یک آسیب جزئی وقت و دقت بیشتری نسبت به یک رفوی کامل را طلب کند، اما در کل هزینه و مواد کمتری را صرف میکند.
رفوی فرش در منزل
برای رفوگری فرش در منزل ابتدا بایستی فرشمان را آماده کنیم. آمادی سازی قبل از رفو کردن فرش به معنای تمیز کردن و شستن فرش است. پس از اینکه فرش را کاملا تمیز کردیم به رفع عیب موجود در آن میپردازیم.
اگر لبه های فرشمان ساییده شده باشد بایستی شیرازه دوزی و یا پرداخت ریشهی فرش انجام دهیم.. تنها با دوخت یا تابانیدن یک رشته از کلاف نخی جداگانه، متناسب بارنگ و نوع قالی به دور تارهای جانبی عمل ترمیم و استحکام بخشیدن به لبه های فرش انجام میشود. به این عمل دراصطلاح شیرازه دوزی می گویند. این عمل ممکن است در طول حیات فرش چندین بار تکرار شود بدون آنکه ارزش تجارتی آن کاهش یابد.
اگر فرشمان پاره شده باشد، میتوانیم لبههای فرش را کنارهم قرار دهیم و توسط سوزن آنها را به هم بدوزیم. اگر با مشکل سوختگی در فرش روبهرو باشیم بایستی تکه ی سوخته شده از فرش را بهوسیله ی کاتر جدا کنیم و از قسمتهای سالم فرش پرزهای همرنگ را روی این قسمت قرار داده و با پچسب بچسبانیم.
رفوی فرش مهارت و هنری است که از ابتدا همراه با صنعت بافت فرش به وجود آمده و رشد کرده است. اگرچه امروزه رفوگری به شکل سنتی ان در حال فراموش شدن است اما کار ترمیم و رفوی فرشهای ماشینی مورد استفاده در منازل توسط شرکتها و موسسات شستشوی فرش به خوبی انجام میشود. بهترین گزینه برای ترمیم فرشهای ارزشمند سپردن فرش به این شرکتها برای رفع عیوب موجود است. اما میتوان در خانه نیز تا حدودی عیوب سطحی را برطرف نمود.