نخ خاب فرش چیست و انواع آن

نخ خاب چیست؟

خاب فرش همان گره های U شکلی هستند که در سطح فرش ها قرار می گیرند. بعضی ها خاب فرش را با نام پرز فرش هم می شناسند. این گره ها با استفاده از انواع نخ ها و الیاف ها در دو فرش ماشینی و دستباف به وجود می آیند.می توان گفت که در صنعت بافت فرش، نام تار و پود بیشتر به گوش هایمان آشناست. اما باید بدانیم که نخ های خاب در بافت قالی و فرش، نقش بسیار اساسی دارند.

در تعریف این نوع نخ می گویند: "به نخ یا الیافی که در سطح فرش به کار رفته و به راحتی قابل لمس است، نخ خاب گفته می شود." این نوع نخ را می توان به راحتی لمس کرد. زمانی که دستتان را روی فرش می کشید و نرمی و لطافت الیاف آن را حس می کنید، در واقع پرز فرش را لمس کرده اید.

نخ خاب در فرش ماشینی و دستباف

هر فرشی که بافته می شود، علاوه بر تار و پود، نخی به نام خاب هم دارد که پیش تر آن را شناختیم. این نوع نخ در فرش دستباف و ماشینی از دو جنس متفاوت به کار می رود.در فرش دستباف، نخ های خاب را از الیاف طبیعی می گیرند. رایج ترین الیاف نخ خاب در فرش های دستباف پشم، کرک و ابریشم هستند.

اما در فرش های ماشینی، برای این نوع نخ، از الیاف مصنوعی همچون پلی پروپیلن، پلی استر، نخ ترک، اکریلیک و همچنین نایلون استفاده می شود.از میان این نخ ها، الیاف پلی پروپیلن، پلی استر و نایلون مصرف بیشتری در جهان دارند. این الیاف به شکل نخ های یکسره و یا به اصطلاح فلامنتی در فرایند بافت فرش استفاده می شوند. به همین دلیل، نیازی به ریسندگی ندارند و به شکل مستقیم به ماشین بافندگی وصل می شوند.

برعکس این نخ ها، الیاف اکریلیک و پشم که در نخ های خاب استفاده دارند، به شکل الیاف منقطع یا استیپل هستند. بنابراین برای قابل استفاده شدن، باید ابتدا طی فرایندهای ریسندگی، به نخ تبدیل شده و سپس در بافت فرش ها به کار روند.

ویژگی های نخ خاب فرش ماشینی

نخ خاب پلی استر

پلی استر همان ابریشم مصنوعی است. از این نوع نخ به جهت ایجاد نزدیکی در زیبایی و درخشندگی فرش ها به فرش دستباف ابریشمی استفاده می شود. فرش های بافته شده از پلی استر، چند ویژگی مهم دارند که از میان آن ها باید به این موارد اشاره کرد: عدم پرزدهی، رنگ پذیری خوب و قیمت پایین تر نسبت به نخ اکریلیک.

فرش هایی با نخ های خاب پلی استر، در برابر حرارت مقاومت کمتری دارند و عمر آن ها در برخورد با گرما کوتاه است. همچنین به علت نازک بودن و لطافت زیاد، خاصیت برگشت پذیری و انعطاف پذیری ندارند. همچنین در اثر فشار، شست وشوی زیاد و ساییده شدن، آسیب پذیر است. بنابراین فراموش نکنید، این نوع الیاف برای مکان هایی که رفت وآمد در آن زیاد است و یا در نزدیکی شومینه، بخاری و وسایل گرمایشی قرار دارد، اصلا مناسب نیست.

نخ خاب اکریلیک

امروزه در اکثر فرش های ماشینی از نخ خاب اکریلیک استفاده می شود. نخ اکریلیک به جهت لطافت و از نظر ظاهری، شباهت زیادی به پشم دارد. قیمت این نخ ها از پشم طبیعی بسیار کمتر است و در عین حال بوی مواد نفتی نمی دهند. از نظر مقاومت، الیاف اکریلیک را می توان بسیار مناسب دانست. زیرا در برابر حرارت غیرمستقیم، گرما، نور و گرد و غبار، مقاوم تر است.علاوه بر این ها، رنگ پذیری بهتر و خاصیت انعطاف پذیری بیشتری دارند. به دلیل همین انعطاف پذیری، برای استفاده در محل های پر رفت وآمد نیز بسیار کاربرد دارند.

در میان الیاف اکلریکی که در بافت فرش به کار می رود، الیاف اکریلیک هیت ست شده بسیار مرغوب تر و پرطرفدارتر است. زیرا کیفیت این الیاف در مرحله ریسندگی، به وسیله حرارت یا بخار و طی فرایندهایی، افزایش یافته است.

از جمله مهم ترین ویژگی های نخ اکریلیک هیت ست شده باید به ضد حساسیت بودن این نخ اشاره کرد. علاوه بر آن، پرزدهی اندک، مقاومت بسیار بالا در برابر حرارت، نور و آلودگی، دوام و ماندگاری بالا و همچنین ثابت بودن رنگ ها از ویژگی های دیگر اکریلیک هیت ست شده است.بنابراین به جهت وجود این ویژگی ها، استفاده از این الیاف در نخ های خاب فرش، طرفداران و مشتریان زیادی دارد.

نخ خاب پلی پروپلین

این نوع الیاف به نسبت دیگر الیاف مصنوعی، ارزان تر است. عمر فرش های بافته شده از پلی پروپلین بسیار کم است و مقاومت پایینی در برابر آلودگی ها دارد. این الیاف به دلیل آنکه خاصیت برگشت پذیری و انعطاف کمی دارند، در اثر فشار و سایش، زودتر از بین می روند. بنابراین برای استفاده در مکان های پر رفت وآمد توصیه نمی شوند. اما باید بدانید که الیاف پلی پروپلین به دلیل عدم جذب رطوبت، برای استفاده در محیط های باز مناسب است.

چرا نخ خاب اهمیت دارد

این نخ، بخش مهمی از خاصیت فیزیکی فرش ها را ایجاد می کند. در واقع باید گفت عواملی همچون نرم بودن، راحتی، جنبه های بصری و هنری و بازگشت پذیری فرش ها، وابسته به نوع نخ خابیست که در آن به کار رفته است. این نوع از نخ ها، در حدود 70 تا 85 درصد از وزن هر فرش را تشکیل می دهد. بنابراین تغییراتی که در کیفیت، قیمت و هزینه تولید نخ های خاب اتفاق می افتد، روی قیمت نهایی و تمام شده فرش ها نیز اثر می گذارد.

ارتفاع نخ خاب

به ارتفاع هر گره یا ریشه در فرش، ارتفاع نخ خاب یا پرز می گویند.در فرش های ماشینی، ارتفاع این نخ براساس شانه و تراکم فرش معین می شود. بنابراین هر چه میزان تراکم و شانه فرش بیشتر باشد، ارتفاع نخ های خاب هم کمتر می شود. ارتفاع پرزها، در فرش های 700 شانه در حدود 11 میلی متر، در فرش های 1000 شانه در حدود 9 میلی متر و در فرش های 1200 شانه در حدود 8 میلی متر است. در واقع می توان گفت که هر چه فرش شما ریزبافت تر باشد، ارتفاع خاب آن نیز کمتر است.