محل احداث گلخانه و ویژگی های آن

الف- مسطح بودن زمین گلخانه
یکی از نکات محل احداث گلخانه زمین آن می باشد که زمین مورد نظر برای احداث گلخانه باید مسطح باشد. احداث گلخانه در زمین شیبدار سبب بروز مشکلاتی در احداث و نگهداری گلخانه و نیز عدم کنترل مناسب عوامل محیطی آن خواهد شد؛ مثلاً احداث گلخانه در زمینی صاف، ولی شیبدار باعث می‌شود که گرما در قسمتی از گلخانه، که در ارتفاع بالاتری قرار دارد، متمرکز گردد و هوای سرد در قسمتی که در ارتفاع پائین تر قرار دارد، جمع شود و بدین ترتیب شیب حرارتی در داخل گلخانه ایجاد می شود.

ب- داشتن زهکش مناسب
زمینی که گلخانه در آن احداث می شود باید از زهکشی مناسب برخوردار باشد؛ به خصوص در گلخانه هایی که کشت محصول بر روی بستر خاک گلخانه انجام می‌شود. بالا بودن سطح آب زیرزمینی و خیس بودن خاک به علت نداشتن زهکش مناسب، باعث رشد ضعیف ریشه، سطحی شدن ریشه ها، کاهش جذب مواد غذایی، کندی رشد گیاه و افزایش برخی بیماری های قارچی مانند بوته میری (پی تیوم) در سبزی های گلخانه ای می شود.

در این زمینه می توان به گلخانه های شهر بندرانزلی اشاره کرد که در بعضی مناطق سطح آب زیرزمینی فقط 30سانتیمتر پائین تر از سطح خاک است و حتی در برخی موارد به علت بارندگی، سطح خاک گلخانه خیس می‌شود.

احداث گلخانه در این نوع زمینها توصیه نمی شود و شاید بتوان یکی از مهم ترین دلایل عدم موفقیت گلخانه های سبزی و صیفی و موز در این مناطق را نداشتن زهکش مناسب در گلخانه ها دانست.

از جمله راهکارهای رفع این مشکل، خاکریزی کف گلخانه به ارتفاع 30سانتیمتر و بیشتر، یا کشت گیاهان در داخل گلدان متناسب با حجم ریشه گیاه (گلدان با حجم 15-10لیتر برای پرورش گوجه فرنگی گلخانه ای) است. در این حالت، نبودن زهکش در گلخانه تأثیری بر روی رشد ریشه گیاه نخواهد داشت.

ج- داشتن آب با کیفیت و کمیت مناسب
منبع آب مورد استفاده و کمیت و کیفیت آن، از اهمیت زیادی در انتخاب محل احداث گلخانه برخوردار است و عدم توجه به این موضوع ممکن است در آینده سبب بروز مشکلات متعددی گردد. آب مورد نیاز گلخانه می تواند از چاه، آب شهری، رودخانه و چشمه تأمین شود. آب چشمه و رودخانه معمولاً آلوده به عوامل بیماری زا هستند و ممکن است نیاز به ضدعفونی با کلر داشته باشند.

آب شهر نیز گران بوده و ممکن است حاوی فلوراید و کلر باشد؛ بنابراین آب چاه بهترین گزینه خواهد بود. اما قبل از احداث گلخانه، کیفیت آب زمین انتخاب شده باید آزمایش شود و در صورت نداشتن مشکل خاص، اقدام به احداث گلخانه نمود. در صورتی که آزمایش آب قبل از احداث گلخانه انجام میشد، از احداث گلخانه در این زمین خودداری، یا راهکار دیگری قبل از بروز مشکل ارائه میشد

د- وجود امکانات اولیه زیربنایی
امکانات زیربنایی از قبیل راه، برق و در صورت امکان گاز و تلفن باید در محل مورد نظر برای احداث گلخانه وجود داشته باشد. نوع سوخت مورد استفاده برای گلخانه، نقش مهمی در میزان هزینه و احتمال خطر سرمازدگی دارد. گلخانه هایی که از لوله های گاز دورند مجبور به استفاده از سایر منابع انرژی(گازوئیل یا نفت) به جای گاز هستند که هم گرانتر از گاز است و هم سبب افزایش آلودگیهای زیست محیطی می شوند.

در حالی که گاز به عنوان ارزانترین و پاکترین منبع انرژی به شمار میرود. در مناطق سردسیر مانند شهرکرد، استفاده از گازوئیل هزینه بیشتری را بر گلخانه دار تحمیل می کند و حتی در برخی از شبها به علت سرمای شدید، احتمال یخ زدن مخزن گازوئیل نیز وجود دارد که سبب سرمازدگی گلخانه و ایجاد خسارت جبران ناپذیر بر گلخانه می شود؛ افزودن بلورهای نفتالین به مخزن گازوئیل موجب کاهش نقطه انجماد آن می گردد. در زمستان سال، 1383تعدادی از گلخانه های استان چهارمحال و بختیاری به علت یخ زدن گازوئیل و خاموشی سیستم گرمایی، دچار خسارت شدید شدند.

وجود ژنراتور برق اضطراری برای گلخانه ها ضروری است تا قطع برق، به خصوص در فصل زمستان، سبب خاموش شدن سیستم گرمایی گلخانه نگردد.

ه- نزدیکی به شهر و مراکز فروش
بهتر است گلخانه در زمین های کشاورزی احداث شود، که امکان دسترسی به شهر برای تأمین تجهیزات، نهاده ها و وسایل مورد نیاز گلخانه و نیز فروش محصول با هزینه کمتر فراهم باشد (البته قیمت زمین نیز باید در نظر گرفته شود.)

ی - جهت گلخانه
در تعیین جهت احداث گلخانه، دو عامل نور و شدت باد منطقه باید مورد توجه قرار گیرد؛ اگر منطقه بادخیز نباشد، جهت گلخانه از نظر کاهش سایه اندازی و برخورداری از حداکثر شدت نور خورشید، حائز اهمیت است؛ زیرا اسکلت گلخانه سایه ای را بر روی گیاهان داخل گلخانه ایجاد می کند که اندازه سایه ها به زاویه تابش نور خورشید و فصل سال بستگی دارد.

گلخانه های تک واحدی در عرضهای پائین تر از 40درجه، در جهت شمالی- جنوبی و در عرضهای بالاتر از 40درجه، در جهت شرقی- غربی احداث می شوند؛ زیرا در این جهت ها، زاویه تابش نور خورشید و میزان انتقال نور به داخل گلخانه بیشتر است. با احداث گلخانه در جهت مناسب، می توان در فصل زمستان (که شدت نور از اهمیت بیشتری برخوردار است)، درصد انتقال نور به داخل گلخانه را افزایش داد. گلخانه های به هم پیوسته در تمام عرضهای جغرافیایی، در جهت شمالی- جنوبی احداث می شوند تا بتوانند اثر سایه را در قسمت شمالی گلخانه کاهش دهند.

تأثیر تعیین جهت مناسب گلخانه با توجه به عرض جغرافیایی منطقه، بر کاهش سایه اندازی وبرخورداری از حداکثر نور، در جدول نشان داده شده است.

اگر منطقه بادخیز باشد، جهت باد غالب در تعیین جهت گلخانه اهمیت بیشتری دارد؛ زیرا وزش باد شدید در منطقه و احداث گلخانه در جهت نامناسب، می تواند سبب بروز خسارات مکانیکی جبران ناپذیری به اسکلت گلخانه گردد.

همچنین باد در زمستان، موجب افزایش اتلاف گرمای گلخانه شده و در تابستان، خنک کردن گلخانه را تحت تأثیر قرار می دهد. لذا در این مناطق، گلخانه ها به نحوی احداث می شوند که جهت گلخانه در جهت باد غالب منطقه باشد( دیواره انتهایی گلخانه رو به باد باشد) تا باد از روی گلخانه به راحتی عبور کند.

به عبارت دیگر، امتداد گلخانه در امتداد باد غالب باشد؛ در این حالت، کمبود نور احتمالی را می توان با روشن نمودن چند لامپ فلورسنت جبران نمود؛ مثلاً در مناطق جنوب شرقی ایران (سیستان و بلوچستان و کرمان)، که شدت نور زیاد است ولی بادهای شدید می وزد، گلخانه باید در جهت باد احداث شود.

تمامی محاسبات و ارقام برگرفته از مرجع بوده و شرکت هومان پویان تعهدی در برابر این موارد ندارد.

مرجع: کتاب مدیریت گلخانه