ناهنجاری های تغذیه ای خیار گلخانه ای (پتاسیم، فسفر، ازت و...)

ازت (Nitrogen)
نقش ازت بیشتر مشارکت در ساختار ارگانهایی رویشی مثل برگ و شاخه ها است تا تشکیل میوه. مصرف بالای آن بیشتر باعث رشد رویشی و سبزینگی است تا رشد و نمو ریشه و تشکیل میوه. فرم آمونیومی ازت ویژگی رویشی را در گیاه القا می نماید.

علائم کمبود ازت
بوته های دچار کمبود ازت دارای اندازه کوچک با برگ های کوچک هستند. رنگ پریدگی برگ از مشخصه های ظاهری کمبود ازت است. ازت عنصر پر تحرکی است که علایم کمبود آن به صورت رنگ پریدگی و زردبرگی عمومی در سطح برگ های پایین بوته مشخص می گردد.

در صورت شدت کمبود، کل گیاه رنگ پریده می گردد و برگهای جوانتر رشدشان متوقف می شود. میوه ها کوتاه قد شده و در برخی ارقام حساس خاردار و باریک و نازک و به رنگ سبز روشن می گرایند. بعضی مواقع میوه خاردار شده و نوک آن باریک و تیز می شود.

مسمومیت ازت
سمیت ازت با علایمی مانند ساقه های ضخیم و کلفت، رنگ سیر و تیره برگها که بعضاً پیچیده نیز می گردند ظاهر می شود. دراین حالت فاصله میانگره هاکوتاه می شود و پیچک های اطراف بندها بسیار فراوان می شوند. شاخه های فرعی کوتاه می شوند و غالبیت انتهایی شدت می یابد و گل ها و میوه ها کم می شوند.

در حالت شدید رشد متوقف می شود. برگ ها پائینی و سطحی حالت پیچیده گرفته و به آهستگی خزان می کنند. در این حالت نقاط شفاف بین رگبرگ ها ظاهر می شوند که بعداً زرد شده و قهوه ای می گردند. به طوریکه حاشیه و میان برگ حالت سوختگی پیدا می کنند و کل بوته از بین می رود.

نیترات آمونیوم یا اوره در نسبت های کم و غلظت های تعیین شده همراه با عدم برنامه ریزی به طور مؤثری منجر به تشکیل بوته هایی ضعیف همراه با توقف رشد می گردد. اگر چه مصرف بی حد ازت باعث سوختگی شدید گیاه می شود.

اولین علایم مسمومیت آمونیوم در محیط شامل ظهور لکه های نقطه ای زردرنگ یا بی رنگ بر روی سطح برگ هاست که متعاقباً گسترش یافته به طوریکه ممکن است سطح کل برگ را بپوشاند به جز در محل رگبرگ های که سبز باقی می ماند. در اغلب حالات مسمومیت ازت قابل برطرف کردن است.

آبیاری سنگین و کنترل محیط بشکل مناسب می تواند باعث بازیابی بوته ها شود. غلظت مطلوب ازت در خیار گلخانه ای مابین 5 تا 6 درصد بر مبنای وزن خشک (5/0 تا 5/1 درصد ازت نیتراتی در وزن خشک) در برگهای سوم از نوک انتهایی ( سطح برگ حداقل 10 سانتی متر) بوته های خیار می باشد.

علایم کمبود در بوته هایی که غلظت ازت در آنها کمتر از 2 تا 3 درصد بر مبنای وزن خشک در برگها باشد قابل مشاهده اند.

فسفر (Phosphorus)
اگر چه فسفر در مقادیری کمتر از ازت مورد استفاده قرار می گیرد؛ اما حضور آن در تمام طول دوره کشت ضروری است. البته حضور فسفر برای رشد اولیه ریشه ها بسیار ضروری است خصوصاً درشرایط دمایی پائین(کشت پاییز) تأثیر شگرفی بر رشد رویشی ریشه ها و تولید میوه در طی فصل کشت دارد.

برخلاف ازت، فسفر خیلی خوب در خاک ذخیره می شود و بسیاردر خاک کم تحرک است. در محیط های غیر خاک نظیر پیت به راحتی قابل شستشو است به همین علت درکشتهای غیرخاکی تغذیه با فسفر جزء ثابت فرمول غذایی است.

کمبود فسفر
کمبود معمولاً جز توقف رشد علائم دیگری ندارد. اما در حالت خیلی شدید رشد گیاه کاملاً متوقف شده و برگ های جوان کوچک، خشبی و به رنگ سبز تیره متمایل به خاکستری در می آیند و برگهای پیر زردرنگ می شوند. در حالت خیلی نادر برگها کم شده، پیچیده و به رنگ قهوه ای در می آیند.

مسمومیت فسفر
سمیت فسفر بر روی بوته های خیار خیلی نادر است. غلظت مطلوب فسفر در برگ خیار گلخانه ای 6/0 تا 3/1 درصد بر حسب وزن خشک برگهای وسط شاخسار اصلی است. معمولا فسفر بیشتر در برگهای جوانتر یافت می شود اما برگهای سوم از نوک انتهایی بوته خیار با حداقل سطح 10 سانتی متر بهترین حالت نمونه برداری است. کمبود فسفر در غلظتهای پائین تر از 3/0 یا 2/0 درصد مشاهده می گردد.

پتاسیم(Potassium)
پتاسیم در گیاه پرتحرک است و در غلظتهای بالا مورد نیاز است. با رشد و کیفیت میوه ارتباط دارد نقش آن بسیار حیاتی بوده و بار مثبت دارد. باعث تعدیل و بالانس اسیدهای ارگانیک در محیط داخلی سلول و دیگر آنیونهای با بار منفی مانند سولفات، کلراید و نیترات می شود.

پتاسیم همچنین فعال کننده چندین آنزیم و کنترل کننده مکانیسم تعرق از طریق اثر بر روی سلولهای روزنه در سطح برگهاست. تأثیر منابع پتاسیم از طریق اثر بر روی سلولهای روزنه در سطح برگ ها است. تأثیر منابع پتاسیم بستگی به برهم کنش با عناصر دیگر دارد. به طور کلی ازت و فسفر اثر آنتاگونیسمی با پتاسیم دارند.

همچنین کلسیم با شدت کمتری اما منیزیم نیز جذب پتاسیم را تحت تأثیر قرار می دهند. اما مشاهده شده است که کمبود شدید کلسیم، سبب کمبود پتاسیم هم می شود. آمونیوم نیز باعث کاهش جذب پتاسیم می گردد. کمبود پتاسیم القاء کننده کمبود آهن است.

کمبود پتاسیم
کمبود پتاسیم ابتدا در برگ های پیر ظاهر می شود و از قسمت پائین شروع شده به قسمتهای بالا کشیده می شود. در حالت عمومی رشد متوقف می گردد، میانگره ها کوتاه شده و برگ ها کوچک می مانند و حالت کلروز اول در برگ پائینی در قسمت حاشیه برگ ها ظاهر می شود که به سمت پائین می پیچند، سپس کلروز به سمت رگبرگ های میانی پیشرفت می کند و قسمت های حاشیه نکروزه و قهوه ای می شود اما برای مدتی رگبرگها سبز باقی می ماند.

میوه ها نوک کشیده و در قسمت دم میوه تکامل نیافته باقی می ماند. کمبود پتاسیم در کشت خاکی کمتر مشاهده می شود (به استثناء خاکهای شنی.) اما در کشتهای غیرخاکی وقتی منبع پتاسیم حذف شود به سرعت ظاهر می شود.

سمیت پتاسیم به ندرت به صورت مشکل ظهور می کند مگر اینکه سبب ایجاد کمبود سایر عناصر غذایی مانندکلسیم، منیزیم و آهن شود.

غلظت مطلوب پتاسیم در بافت گیاه حدود 4 درصد بر حسب وزن خشک در برگهای کاملاً بالغ می باشد اما غلظت پتاسیم در برگ بسیار بالاتر است حدود 8 تا 15 درصد می باشد. بنابراین بهتر است در زمان نمونه برداری قسمت دمبرگ از برگ حذف شود.

علائم کمبود پتاسیم و افت عملکرد وقتی غلظت کمتر از 5/13 درصد باشد قابل انتظار می باشد و یا به عبارتی 3000 میلی گرم در کیلو گرم در شیره آوندها.