نکات مهم در ساخت گلخانه

طی سال های اخیر شاهد روند رشد روز افزودن ساخت واحدهای گلخانه ای در سراسر کشور هستیم. در واقع گلخانه به مثابه یک تکنولوژی جدید به شدت مورد پذیرش کشاورزان و باز نشتگان دیگر مشاغل به خصوص جوانان جویایی قرار گرفته است. در حال حاضر بیش از 1862 هکتار گلخانه برای تولید محصولات مختلف در کشور احداث شده است و هر سال بر این مقدار افزوده می شود.

عمده ترین محصولات گلخانه ای ایران خیار گلخانه ای و گوجه گلخانه ای است که بازار و موقعیت خوبی برای صادرات دارد و به دنبال آن کشت توت فرنگی گلخانه ای، طالبی، ، فلفل دلمه ای، لوبیا سبز و … نیز تولید می شوند و حتی پرورش موز و آناناس هم در برخی نقاط رواج یافته است ( شهرک گلخانه ای).تولید گلهای زینتی نیز از دیرباز در گلخانه های رایج بوده است و با توجه به پتانسیل خوب کشور ایران می رود که به عنوان یکی از شاخه های مهم صادراتی کشور ظاهر شود. همچنین طی سال های اخیر پرورش گیاهان داروئی نیز در برخی نقاط رواج یافته است. گیاهان داروئی نیز دارای راندمان بالای تولید در گلخانه و سودآوری بالائی هستند.

انواع گلخانه ها
گلخانه ها از نظر نوع تولید و نوع تیپ سازه گلخانه دارای انواع مختلفی به شرح ذیل می باشند. تقسیم بندی بر اساس نوع تولید:

1. گلخانه های تولیدی سبزی و صیفی شامل محصولاتی نظیر خیار, گوجه فرنگی, توت فرنگی, فلفل, بادمجان, طالبی, سبزیجات برگی(ریحان- شاهی و……..) می باشد.
2. گلخانه های تولید گل و گیاهان زینتی برای تولید انواع گلهای شاخه بریده(رز- ژربرا - گلایول - داودی) وگلهای آپارتمانی می باشد.
3. سالنهای گلخانه ای تولید قارچ دکمه ای و قارچ صدفی از نظر نوع سازه گلخانه ها به دو دسته چوبی یا سنتی و مدرن یا فلزی تقسیم می شوند.
4. گلخانه های چوبی اسکلت اصلی این گلخانه ها از چوب با پوشش پلاستیک می باشد. ارتفاع در این سازه ها 2 تا 3 متر و سیستم گرمایی و تهویه مناسبی ندارد و به دلیل ارتفاع پایین مناسب کشت محصولاتی نظیر خیار و گوجه فرنگی نمی باشد. مزیت این گلخانه ها قیمت ارزان احداث هر واحد آن می باشد ولی به دلیل نامناسب بودن محیط داخلی برای رشد گیاه معمولاً میزان تولید در واحد سطح در مقایسه با گلخانه های مدرن بسیار کمتر است. بدلایل ذکر شده این نوع گلخانه ها توسعه نیافته است و گلخانه های چوبی که قبلاً احداث شده به تدریج به گلخانه های مدرن تبدیل می شوند.
5. گلخانه های فلزی یا مدرن اسکلت این گلخانه ها از فلز است که معمولاً با پلاستیک های ضد اشعه ماوراء بنفش (uv) پوشش و دارای سیستم گرمایشی و تهویه مناسب می باشد. ارتفاع این نوع گلخانه ها بیش از5/4 نسبت به گلخانه های چوبی افزایش دارد. اتصال قطعات در گلخانه های فلزی به وسیله پیچ ومهره(پرتابل)و یا استفاده از جوش می باشد. هزینه واحد گلخانه های پرتابل نسبت به سیستم جوشی 20-15% بیشتر است ولی نصب آن آسانتر و تغییرات در سازه راحت تر است.

انواع گلخانه ها از لحاظ پوشش

گلخانه شیشه ای از پر هزینه ترین نوع گلخانه های صنعتی محسوب می شوند. نیاز به اسکلت محکم و نیز استفاده از پوشش شیشه و همچنین مصرف سوخت بالا در این گلخانه ها باعث افزایش قیمت این نوع گلخانه ها در مقایسه با پلاستیکی و پلی کربنات گردیده است. از مزیتهای این نوع گلخانه ها به قابلیت بالای عبور نور و حرارت آفتاب می توان اشاره کرد که در مناطق سردسیر و کم نور دارای کارایی بالایی می باشند. همچنین گلخانه شیشه ای نسبت به انواع دیگر گلخانه ها دارای بیشترین طول عمر می باشد که البته به همان نسبت هزینه های نگهداری آن نیز نسبت به دیگر انواع گلخانه ها بالاتر می باشد.

پلی کربنات
از جمله مزیتهای پوشش پلی کربنات به جای شیشه هزینه کمتر ونیز وزن سبک تر آن می باشد. همچنین مقاومت بالای آن نسبت به پلاستیک باعث تقاضای روزافزون آن به عنوان پوشش در صنعت گلخانه سازی گردیده است.پوشش پلی کربنات اغلب جهت پوشش قسمت های جلو، عقب و نیم دایره های مربوطه و یا کناره ها و سقف گلخانه درصورت تقاضای مشتری درنظرگرفته می شود. ورقهای پلی کربنات جایگزین مناسبی برای شیشه بوده و باعث صرفه جویی در انرژی می شوند. به طوریکه در تابستان از ورود گرما به داخل جلوگیری کرده و در زمستان مانع خروج و هدر رفتن گرمای داخل می شوند.

خصوصیات سازه های پیشرفته و مدرن
امروزه بارزترین خصوصیت استاندارد سازه گلخانه ه ای چند دهانه و پیشرفته دنیا، ارتفاع بلند و عرض زیاد آنهاست. چرا که هر چه سازه گلخانه مرتفع تر باشد حجم هوای داخل گلخانه بیشتر خواهد شد و این خود نه تنها باعث کاهش مصرف انرژی گرمایش و سرمایش گلخانه خواهد گشت بلکه باعث کاهش رطوبت اضافی و نیز تجمع هوای نامطلوب در بالای گلخانه و در دسترس قرار گرفتن هوای تازه در کنار گیاه خواهد شد. حجم زیاد هوای گلخانه امکان ثابت نگه داشتن دمای داخل گلخانه را نیز فراهم می آورد و در نتیجه خطرات ناشی از تنش های وارده بر گیاه در اثر تغییر ناگهانی دمای خارج گلخانه از بین می رود.

بیشتر بودن عرض گلخانه نیز مزایایی همچون استفاده بهینه و راحت تر از فضای بین دو ستون و در نتیجه کرت بندی بیشتر و امکان اتوماسیون را فراهم می آورد. به علاوه عرض بیشتر باعث کاهش تعداد ستونها و ناودانی ها می شود و این خود نه تنها نور بیشتری را فراهم می آورد بلکه باعث کاهش قیمت تمام شده نیز می گردد. از نظر فنی نیز در ساخت گلخانه های پیشرفته به موازات افزایش ارتفاع و عرض گلخانه، استحکام و مقاومت سازه در برابر باد,برف و بار آویزان ضمن سبکتر ساختن سازه می بایست محاسبه گردد، چرا که هر چه ارتفاع گلخانه افزایش یابد، شدت باد نیز افزایش می یابد. همچنین هر چه عرض گلخانه بیشتر شود فشار بار آویزان و بار برف بر روی سقف و احتمال فروریختن سقف، افزایش می یابد.

در کنار یک سازه خوب، تجهیزات متناسب با کشت مورد نظر و اقلیم خاص منطقه احداث گلخانه بسیار ضروری و عامل تعیین کننده در موفقیت و یا عدم موفقیت یک پروژه محسوب می گردد. 7 متر مربع ارتفاع، 9 متر و 60 عرض 3 مترو 40 عرضدریچه سقفی حجم بیشتر - مصرف سوخت و انرژی کمتر، تنظیم بهتر و راحت تر فاکتورهای رشد(نور، دما، رطوبت)و حذف تنش حرارتی. امروزه پوشش های پلی اتیلن( نایلون)گلخانه های پیشرفته علاوه بر خصوصیت ضد اشعه ماورای بنفش (Anti -UV) دارای خاصیت تفرق نور (Diffusion) نیز می باشند. بدین معنا که نه تنها باید قابلیت عبور نور را به خوبی دارا باشند بلکه نور را متفرق می کنند تا درتمام جهات و زوایا به گیاه بتابد. این خصوصیت راندمان گیاه را بالاتر برده و در زمستان که شدت نور کمتر است بسیار مفید واقع می گردد.

(قرمز شدن گوجه فرنگی در زمستان) امروزه جهت عایق نمودن جداره گلخانه ها و کاهش تبادل حرارت با محیط بیرون، پوشش پلاستیک دو جداره باد شونده می سازند.( 30 سانتی متر فاصله دو جداره) این مزیت نه تنها باعث کاهش چشم گیر مصرف سوخت و انرژی می شود بلکه خود باعث حذف چکه های آب از سقف (Condensed water) می گردد. از دیگر خصوصیات مهم یک گلخانه استاندارد و پیشرفته تهویه سقفی آن است، که هر چه این تهویه بهتر انجام شود راندمان تولید نیز افزایش می یابد. تهویه مناسب باعث می شود که هوای تازه شامل اکسیژن و Co2 همواره در دسترس گیاه باشد.

به علاوه رطوبت اضافی نیز به هنگام تخلیه هوای نامناسب تجمع یافته در بالای گلخانه خارج می شود. نصب آسان توری ضد حشره، قابلیت نصب پرده های سایه افکن و یا نگهدارنده گرما (Energy Saver) و همچنین قابلیت اتوماسیون از دیگر خصوصیات سازه های گلخانه استاندارد و پیشرفته دنیا است. اتوماسیون سازه و تجهیزات، نه تنها هزینه پرسنل را به حداقل می رساند بلکه باعث کاهش دخالت انسان و در نتیجه کاهش خطا می گردد.