ارز های دیجیتال قبل از بیت کوین

فرض کنید سوار ماشین زمان شده ایم و می خواهیم به دورانی برویم که هنوز بیت کوین خلق نشده اما جرقه های نوآوری در حوزه ارزهای دیجیتال از گوشه و کنار دنیا به چشم می خورد و محققان پا به عرصه فناوری پول الکترونیکی گذاشته اند. در این مقاله با پروژه هایی که پیش از بیت کوین رویای پول الکترونیکی غیرمتمرکز را در سر داشتند آشنا می شویم.

ظهور پول دیجیتالیِ قابل اعتماد تقریبا همزمان بود با پیشرفت هایی که در علم رمزنگاری اتفاق افتاد. دو پرسش اساسی برای هر فردی که می خواهد یک پول دیجیتال را بپذیرد پیش می آید:

• آیا این پول معتبر است و امکان جعل آن وجود ندارد؟
• آیا فرد دیگری به جز من می تواند ادعای مالکیت بر این پول را داشته باشد؟ (مشکل دوبارخرج کردن)

پول کاغذی مشکل جعل را با استفاده از کاغذهایی با ساختار پیچیده و تکنولوژی چاپ برطرف می کند. علاوه بر این هرگز با چالش دوبار خرج کردن (Double spend) نیز مواجه نمی شود، چراکه یک ماهیت فیزیکی نمی تواند همزمان در دو مکان حضور پیدا کند.

همان طور که می دانید پول سنتی به صورت دیجیتالی نیز قابل ذخیره و انتقال است. برای مقابله با جعل و دوبار خرج کردن، یک (یا چند) واحد یا نهاد متمرکز مثل بانک یا شرکت خصوصی، تمامی تراکنش های الکترونیکی را رصد و کنترل می کند.

در پول دیجیتال که فاقد جوهر چاپ محرمانه و یا هولوگرام امنیتی است، از رمزنگاری برای اعتماد و اثبات ادعای مالکیت یک پول توسط یک فرد استفاده می شود. امضای دیجیتال در علم رمزنگاری به یک فرد امکان می دهد تا یک دارایی دیجیتال و یا یک تراکنش را امضا کرده و بدین طریق مالکیت خود را اثبات کند. از امضای دیجیتال همچنین می توان برای رفع چالش دوبار خرج کردن نیز استفاده کرد.

در اواخر دهه ی 1980، استفاده از علم رمزنگاری گسترش پیدا کرد و تلاش هایی از سوی محققین برای ساخت ارزهای دیجیتال به کمک این علم صورت گرفت. ارزهای دیجیتال اولیه، اغلب با عنوان پول دیجیتالی صادر می شدند. پشتوانه ی آنها یک ارز ملی و یا یک فلزگران بها نظیر طلا بود. با اینکه این ارزها عملکرد قابل قبولی داشتند، اما متمرکز بودند و به راحتی می توانستند توسط دولت و یا هکرها، مورد آسیب قرار بگیرند.

ارزهای دیجیتالِ نخستین درست مانند سیستم بانکداری سنتی از یک انبار داده ی مرکزی برای تنظیم تراکنش ها در فواصل زمانی معین استفاده می کردند. متأسفانه اکثر ارزهای دیجیتال نوظهور مورد حمله ی دولت ها قرار گرفتند و به طورکلی نابود شدند. برخی از آنها نیز به طور کلی تغییر ماهیت دادند. به منظور جلوگیری از مداخله ی دولت های مشروع و یا عناصر جنایتکار، به یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز نیاز بود تا از حملات جلوگیری شود.

اولین تلاش ها از هلند آغاز شد
در اواخر دهه ی 1980، ایستگاه های پمپ بنزین هلند از سرقت های شبانه رنج می بردند چراکه مجبور بودند برای سوخت گیری کامیون ها سراسر شب را باز بمانند. به منظور تامین امنیت نگهبانان، جمعی از توسعه دهندگان تصمیم گرفتند کارت های هوشمندی را که در آن زمان مورد آزمایش بودند جایگزین پول نقد کنند. بدین ترتیب رانندگان کامیون ها از این کارت ها به جای حمل پول نقد استفاده کردند. این قضیه درست مربوط به 25 سال پیش از پیدایش بیت کوین بود.

در همان زمان فردی به نام آلبرت هیجین (Albert Heijin) که یک تاجر با نفوذ در زمان خودش بود، به بانک ها پیشنهاد کرد تا روشی ابداع کنند که خریداران بتوانند مستقیما از طریق حساب های بانکی شان پرداخت انجام دهند. این ابداع با نام نقطه ی فروش (Point of sale)، توسعه داده شد. این تقریبا قدیمی ترین نمونه موجود از پول الکترونیکی (Electronic cash) است.

دیجی کش
تقریبا همزمان با تلاش های هلند برای ساختن پول دیجیتال، دیوید چام (David Chaum) رمزنگار آمریکایی به دنبال راهکاری برای ایجاد پول الکترونیکی بود. او در سال 1983 یک مقاله ی علمی در خصوص پول دیجیتال ناشناس منتشر کرد و در سال 1989 ارز دیجیتال دیجی کش (Digicash) را توسعه داد تا تئوری اش را عملی کند. دیجی کش بر مبنای فناوری امضای کور (Blinded Signature) بود که می توانست امنیت و حریم خصوصی تراکنش ها را برقرار نماید. پرداخت های صورت گرفته با دیجی کش قابل ردگیری توسط بانک ها و دولت نبود.

دیجی کش پیش از شروع موج تجارت الکترونیک بر بستر اینترنت روی کار آمد و در نهایت با ظهور شرکت های پرداخت اینترنتی این پروژه که برای ادامه کار به یک سیستم مرکزی نیاز داشت، به علت آنکه مشتریان در آن زمان کارت های اعتباری را به خریدهای ناشناس آنلاین ترجیح می دادند، در 1998 شکست خورد. با این وجود برخی از مفاهیم، فرمول ها و ابزارهای رمزنگاری دیجی کش نقش مهمی در توسعه ی ارزهای دیجیتال بعدی داشت.

پی پل و ای گلد
استارتاپ های بسیاری در دهه ی 1990 سعی کردند تا در حوزه ی پول دیجیتال جایگاه خود را به دست آورند.

پس از دیجی کش، پی پل (paypal) قدرت بسیاری برای سلطه ای طولانی مدت بر اقتصاد جهانی داشت. پی پل امکان پرداخت های فرد به فرد را فراهم می کرد و به افراد امکان می داد تا با استفاده از مرورگرهای وب و بسیار سریع و امن پول ارسال کنند. پی پل امروز یکی از متدهای شناخته شده ی پرداخت در دنیا است و توانسته جایگاه خوبی برای خودش دست و پا کند. البته پی پل هم در ابتدا قصد داشت چیزی شبیه بیت کوین باشد که با فشار قانون گذاری تغییر ماهیت داد. بسیاری از استارتاپ ها تلاش کردند تا راه این شرکت را در پیش بگیرند. از میان آنها ای گلد (e-gold) پروژه ی بسیار موفقی بود.

از آنجایی که ای گلد به شکل برون مرزی کار می کرد، محبوبیتش افزایش یافته و بازار آن تا سال 2000 رشد کرد. این پروژه در نهایت با کلاه برداری های متعددی رو به رو شد و در سال 2005 توسط دولت فدرال آمریکا تعطیل شد.

بی مانی (bmoney)
پیش از پیدایش بیت کوین، ارز دیجیتالی به نام بی مانی (b-money) توسط شخصی به نام وی دای (Wei Dai) در سال 1998 به عنوان یک سیستم پول الکترونیکی توزیع شده ی همتابه همتا مطرح شد. در سیستم بی مانی برای تایید تراکنش ها پاداش مشخص شده بود و برای تقلب یک جریمه در نظر گرفته شده بود. شرکت کنندگان در شبکه باید مقداری پول را به حساب خاصی واریز می کردند که در صورت اثبات سوء نیت مجازاتی وجود داشت. تصورش سخت نیست که نقطه ضعف این راه حل در تشویق به همدستی بود. چگونه یک جامعه بدون وجود نهاد اجرایی مرکزی می تواند مجازاتی در نظر گیرد؟ داوری و قضاوت به عهده چه کسی خواهد بود؟ راه حل بیت کوین این بود که مسئله تنها به دادن پاداش ختم شود و نه اعمال مجازات.

ساتوشی ناکاموتو در وایت پیپر مربوط به بیت کوین به مقاله این ارز ارجاع داده است. وایت پیپری که وی دای برای بی مانی مطرح کرد رسما هرگز راه اندازی نشد اما برخی از عناصر آن الهام بخش ساتوشی در وایت پیپر بیت کوین بود.

بیت گلد (bitgold)
نیک سابو (Nick Szabo)، چندین سال قبل از بیت کوین و در سال 1998 به دنبال ساخت چیزی مثل بیت کوین بود که «بیت گلد» نام داشت. پروژه بیت گلد به دلیل مشکلات فنی شکست خورد و هیچ وقت عملیاتی نشد اما از آن به عنوان «پایه گذار معماری بیت کوین» یاد می کنند. جالب است که بدانید مفهوم قراردادهای هوشمند نخستین بار توسط سابو در 1994 مطرح شد.

ساختار بیت گلد به گونه ای طراحی شده بود که به یک کامپیوتر اختصاصی برای حل معادلات پیچیده ی رمزنگاری نیاز داشت. در حقیقت در ساختار بیت گلد یک شرکت کننده، کامپیوتر خود را به حل معادلات پیچیده ی ریاضی اختصاص می داد. معادلات حل شده به یک دفترکل عمومی ارسال می شدند و آدرس عمومی حل کننده نیز به آن متصل می شد. هر معادله ی حل شده بخشی از معمای بعدی بود. این ویژگی بیت گلد به شبکه امکان می داد تا راهی برای تایید و زدن برچسب زمانی به کوین های جدید داشته باشد چراکه تنها در صورتی که اکثریت اعضا بر راه حلی توافق داشتند، معمای بعدی مطرح می شد.

بیت گلد با هدف بی نیاز کردن مردم از سازمان ها و صادرکنندگان ارزهای متمرکز روی کار آمد. این مفهوم انقلابی در صنعت مالی بود و شبیه به نحوه عملکرد بلاک چین در دنیای امروز است. با اینکه تئوری بیت گلد هرگز کاملا پیاده سازی نشد اما سیستم اثبات کار (proof of work) آن در فرآیند استخراج بیت کوین امروزه استفاده می شود. البته سیستم اثبات کار مورد استفاده در بیت کوین هم هش کش نام دارد که قبلا توسط آدام بک (Adam Back) در سال 1997 طراحی شده بود.

با اینکه سابو بارها و بارها بر این مساله تأکید کرده که او ساتوشی ناکاموتو نیست، خیلی از افراد هنوز به این قضیه مظنون هستند که شاید نیک سابو همان ساتوشی، خالق ناشناس بیت کوین باشد.

فلوز (FLOOZ)
این ارز دیجیتال در سال 1999، توسط وب سایت Flooz.com با رویکردی مشابه برنامه ها و کارت های وفاداری مشتری روی کار آمد. کاربران این سایت می توانستند به دو صورت اعتبار فلوز را به دست آورند. نخست اینکه سایت های دیگر می توانستند در ازای فعالیت کاربرانشان به آن ها فلوز بدهند و دوم خرید مستقیم از سایت فلوز. این کمپانی توانست 35 میلیون دلار از شرکت های سرمایه گذاری خطرپذیر به واسطه ی مکانیزم های پرداخت خلاقانه و جالبش به دست آورد. به رغم محبوبیت آن، به علت فعالیت های کلاه برداری که در این پلتفرم اتفاق افتاد، نهایتا شکست خورد.

تولد بیت کوین
در 18 آگوست 2008، دامنه ای به نام bitcoin.org ثبت گردید. در 31 اکتبر همان سال، مقاله ای با عنوان: بیت کوین: یک سیستم پول الکترونیک همتا به همتا با نویسنده ای به نام ساتوشی ناکوموتو در یک انجمن آنلاین ایمیلی به نام «Cryptography mailing list» منتشر شد.

در این مقاله روش استفاده از یک شبکه ی همتا به همتا برای راه اندازی یک سیستم تراکنش های الکترونیکی بدون نیاز به یک واسطه قابل اعتماد بیان شده بود. در نهم نوامبر پروژه ی بیت کوین در انجمن پروژه های منبع باز وب سایت SourceForge.net به ثبت رسید. این چنین بود که بیت کوین متولد شد.

نظر شما چیست؟ آیا ممکن است روزی ارز دیجیتالی بهتر از بیت کوین، تاج و تخت را صاحب شود و بیت کوین هم به جمع ارزهای دیجیتال مرده بپیوندد؟ یا اینکه بیت کوین جاودانه خواهد شد؟