قانونی بودن یا نبودن بیت کوین در ایران

بیت کوین در ایران قانونی است؟ هم بله هم نه. در واقع پاسخ این سوال بستگی به این دارد که به‌دنبال انجام چه کاری باشید؟ سرمایه‌گذاری و نگهداری بیت کوین در ایران برای افراد حقیقی از نظر قانونی هیچ منعی ندارد، اما اگر قصد فعالیت گسترده تجاری یا راه‌اندازی یک کسب‌وکار مرتبط با بیت کوین را داشته باشید، پاسخ می‌تواند کمی متفاوت باشد.

به‌دلیل نوپا بودن این فضا و عدم وجود زیرساخت‌های اساسی بدیهی ‌است که رویکرد دولت‌های سراسر دنیا در مورد بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتال شفاف و قطعی نیست. با این حال، در ادامه با استفاده از گزارشات داخلی و صحبت‌های مسئولان اجرایی کشور طی چند سال اخیر، رویکرد کلی نهادهای مختلف اجرایی و قانون‌گذار را درباره فضای ارزهای دیجیتال بررسی خواهیم کرد. در صورت ایجاد تغییرات گسترده درباره مقررات این حوزه، این مقاله به‌روز خواهد شد.
بیت کوین در ایران هنوز به‌طور کامل به رسمیت شناخته نشده است، اما سرمایه‌گذاری، نگهداری یا استفاده از بیت کوین در کشور جرم هم نیست.

طبق ماده 2 قانون مجازات عمومی، «هر فعل یا ترک فعل که مطابق قانون قابل مجازات یا مستلزم اقدامات تأمینی یا تربیتی باشد جرم محسوب است و هیچ امری را نمی‌توان‌ جرم دانست مگر آنکه به موجب
قانون برای آن مجازات یا اقدامات تأمینی یا تربیتی تعیین شده باشد.»

بنابراین، به‌دلیل عدم وجود مجازات برای خریدوفروش ارزهای دیجیتال یا نگهداری بیت کوین در زمان نگارش این مطلب، نمی‌توان این اعمال را جرم دانست.

جرم نبودن استفاده از بیت کوین و نگهداری آن تنها در صورتی است که بیت کوین ابزار جرم دیگری نباشد یا قانون بالا دستی را نقض نکند. به‌عنوان مثال، از آنجایی که پول‌شویی جرم است، اگر با بیت کوین پول‌شویی یا هر فعالیت مجرمانه دیگر انجام شود، مشمول مجازات خواهد بود.

نهادهایی مانند نیروی انتظامی در قبال کلاهبرداری‌های حوزه فناوری مسئولیت و اختیار دارند. بنابراین، جدای بحث چیستیِ ارزهای دیجیتال، به‌عنوان یک فناوری، قانون می‌تواند پیگیری‌های لازم را تا جایی که ممکن باشد، انجام دهد.

در صورت رخ دادن هرگونه کلاهبرداری، هک و یا عدم وفای به عهد در فضای ارزهای دیجیتال، یک فرد می‌تواند شکایت رسمی ارائه دهد و قوه قضاییه به آن رسیدگی خواهد کرد.

در مورد شرایط برای کسب‌وکارها باید گفت که صرافی‌های ارز دیجیتال، درگاه‌های پرداخت مربوط به ارزهای دیجیتال و … در زمان نگارش این گزارش در کشور فعالیت دارند، اما در حال حاضر هیچگونه مجوز رسمی برای تأسیس صرافی یا سایت خرید و فروش ارزهای دیجیتال از سوی بانک مرکزی صادر نمی‌شود و تمامی سایت‌ها و مراکز فعلی به‌صورت غیررسمی فعالیت می‌کنند. بانک مرکزی همچنین در زمستان 96 این خصوص اطلاعیه‌ای منتشر کرد.

در بهمن 97، بانک مرکزی پیش‌نویس قوانین ارزهای دیجیتال را منتشر کرد. قرار بود این پیش‌نویس پس از چند ماه به تصویب نهایی برسد که در زمان نگارش این مطلب، هنوز چنین اتفاقی رخ نداده است. در این پیش‌نویس صرافی‌ها می‌توانند با دریافت مجوز فعالیت کنند، اما استفاده از بیت کوین به‌عنوان ابزار پرداخت ممنوع است.

به‌طور کلی خرید و فروش و نگهداری بیت کوین برای مردم جرم نیست، اما در مقیاس وسیع و حوزه پرداخت‌های کلان کشور، فعلاً مجوز خاصی صادر نشده است.

استخراج بیت کوین یا هر ارز دیجیتال دیگری در ایران قانونی است، اما باید برای انجام آن از وزارت صنعت، معدن و تجارت مجوز دریافت شود. استخراج ارزهای دیجیتال بدون مجوز از وزارت صمت، غیر مجاز اعلام شده است. همچنین باید از وزارت نیرو برق مخصوص ماینینگ با تعرفه صادراتی دریافت کرد.

استخراج به صرفه بیت کوین از طریق دستگاه های استخراجی تحت عنوان ای سیک (ASIC) انجام می شود. این دستگاه ها وارداتی هستند. تا پیش از تیر ماه 98، اداره گمرک ایران، واردات دستگاه های استخراج را ممنوع کرده بود و این دستگاه ها عمدتاً به صورت قاچاق وارد کشور می شدند. همین باعث شده بود که قانون حق ضبط و توقیف این دستگاه ها را داشته باشد.

اکنون امکان وارد کردن دستگاه های استخراج به ایران وجود دارد، اما طبق گفته معاون گمرک، برای ترخیص دستگاه های استخراج هم اخذ مجوز از وزارت صنعت ضروری است.

در مورد آن دسته از دستگاه های استخراجی که قبلاً برچسب «قاچاق» خورده یا توقیف شده اند، طبق اعلام انجمن بلاک چین ایران، افراد می توانند با خوداظهاری و پرداخت عوارض و جریمه دستگاه ها، نسبت به آزادسازی آنها اقدام کنند.

دبیر کارگروه استخراج رمز ارز انجمن بلاکچین، درباره جزئیات طرح خوداظهاری گفت:

این طرح در قالب 5 بند تهیه شده که طی آن وزارت صنعت متولی طرح خوداظهاری تجهیزات ماینر تعیین گردیده است. در بند دیگر آن قید شده است که دارندگان جواز تأسیس استخراج رمز ارز از وزارت صمت امکان بهره مندی از طرح را خواهند داشت و می توانند درخواست خود را از طریق سامانه بهین یاب مطرح نمایند. استخراج کنندگان پس از اعلام تعداد و نوع تجهیزات می بایست نسبت به پرداخت عوارض و حقوق گمرکی که متعاقبا برای هر دستگاه اعلام می شود، اقدام کنند و بعد از تأیید این مراحل این دستگاه ها به عنوان دستگاه های دارای مجوز و به صورت قانونی در فارم ها و سیستم استخراج رمز ارزها مورد استفاده قرار می گیرند.

بنابراین، استخراج بیت کوین در ایران یک صنعت بوده و قانونی است، اما باید مجوزهای لازم را از وزارت صنعت و وزارت نیرو دریافت کرد، در غیر این صورت سازمان برق می تواند جلوی استفاده از برق را برای این فعالیت بگیرد و همچنین نیروی انتظامی حق ضبط دستگاه های استخراج را دارد.