قلمه زنی و تکثیر گیاهان
قلمه زدن یکی از روش های معمول در ازیاد گیاهان است و تعداد زیادی از گیاهان را می توان با این روش تکثیر کرد. برخی از گیاهان به دلیل ویژگی های خود به سادگی با قلمه گیری افزایش می یابند و در واقع سرعت ریشه زایی بالایی دارند.ولی تعدادی از گیاهان نیز به سختی و یا با کمک هورمون های ریشه زایی مخصوص قابلیت تکثیر با قلمه را دارند.
قلمه زنی از چهار اندام اصلی گیاه یعنی ساقه، برگ، جوانه برگ و ریشه صورت می گیرد. گیاهان جهت رشد خود نیاز به ریشه های قوی و نیرومند دارند. قبل از آنکه اقدام به ریشه زایی قلمه گیاه انجام دهیم ابتدا باید بررسی کلی در مورد گیاه موردنظر انجام داده تا اطلاعات کامل در مورد آن داشته باشیم زیرا تقویت رشد و ریشه دار کردن گیاهان به عوامل بسیار زیادی غیر از هورمون ریشه زا بستگی دارد.
برای آنکه بتوانیم قلمه زنی خوبی داشته باشیم رعایت یک سری نکات الزامی است:
هورمون ریشه زا
استفاده از هورمون ریشه زا، تکثیر گیاهانی که به سختی انجام می شود را آسان می کند. هورمون ریشه زا یک ترکیب شیمیایی است که به صورت پودر و مایع استفاده می گردد. اکسین یکی از هورمون های گیاهی تنظیم کننده رشد است که نقش مهمی در هماهنگی در فرایندهای رشدی گیاه ایفا می کند. اکسین سبب رشد ریشه می شود و استفاده از آن علاوه بر رشد ریشه های موجود سبب رشد و توسعه ریشه های جدید نیز می شود. در علوم باغبانی از اکسین ها به صورت NAA و IBA استفاده می شود.
استفاده از هورمون ریشه زا گرچه ضروری نیست اما برای تشکیل ریشه های بیشتر می تواند استفاده شود. در بین مواد شیمیایی رایج، IBA به عنوان پودر یا محلول مایع مورد استفاده قرار می گیرد. این ترکیب یا بر روی نوک قلمه برش خورده استفاده می گردد و یا اینکه به صورت اسپری شاخ و برگ استفاده می شود.
نحوه استفاده از هورمون ریشه زا
به منظور استفاده از هورمون ریشه زا، 2.5 سانتی متر از انتهای برش خورده قلمه های مرطوب را به مدت یک دقیقه به هورمون ریشه زا آغشته شود سپس قلمه ها را در گلدانی حاوی خاک سبک قرار داده و طی این مدت خاک گلدان می بایست مرطوب باشد. نور مناسب نیز فرایند ریشه زنی را سرعت می بخشد.