چاپ بسته بندی از جمله رشته هایی در صنف چاپ است که طی سال های اخیر توسعه کمی و کیفی خوبی داشته است. با این حال با وجود به خدمت گرفته شدن ماشین آلات پیشرفته هنوز درصد قابل توجهی از آثار چاپی بسته بندی قابل رقابت با نمونه های غربی خود نیستند.
مطالعات ماهنامه صنعت بسته بندی نشان داده توسعه چاپ بسته بندی در سطح، بیشتر از عمق بوده است. به این معنی که بسیاری از سرمایه گذاران و به طور کلی نسل جدید صنعت چاپ کشور بیشتر به تهیه فن آوری جدید و توانایی های اسمی آن پرداخته اند.
در حالی که ارکانی چون دانش، تجربه، اخلاق و وجدان صنفی، بازارشناسی و بسیاری عوامل مهم و تأثیر گذار که با اسکناس قابل معامله نیستند و با خط کش قابل اندازه گیری نمی باشند مورد توجه قرار نگرفته اند. این معضل اگر حل نشود عامل باخت سنگین صنعت چاپ ایران در آینده خواهد شد.
تعداد ماشین آلات چاپ فلکسو و روتوگراورهای مطابق با تکنولوژی روز در ایران آن قدر هست که بازار توقع داشته باشد حتی در بخش صادرات نیز رقابت با غرب با موانع مهمی برخورد نکند. همچنین نرخ و شتاب ورود تجهیزات چاپ لیبل و شرینک اسلیو در حدی است که می توان در طول یک سال شاهد تفاوت های قابل ملاحظه ای در بازار لیبل بود. با این حال نسبت پیشرفت های کیفی چاپ به میزان ماشین آلات و فن آوری های وارد شده به کشور نسبتی منطقی نیست.
چاپ شرینک اسلیو بارزترین مثال این عدم توازن است. بسیاری از دارندگان تجهیزات چاپ شرینک اسلیو به دلیل نداشتن اطلاعات کافی از مواد و سطوح چاپی مورد استفاده در این روش با مشکلات زیادی مواجه شده اند. بعضی خسارات زیادی به خود و بعضی به مشتریان خود زده اند. تمام اینها تنها به دلیل عدم درک صحیح از موضوعی به نام فن آوری است.
یعنی این که بعضی فکر کرده اند با خرید یک سیستم پیشرفته کار تمام شده و سیستم خود همه کارها را انجام می دهد. درست مانند دورانی که اسکنرها تازه وارد حرفه لیتوگرافی ایران شده بودند و عده ای تصور می کردند ابزاری به نام اسکنر یا کامپیوتر به خودی خود می تواند برتری مطلق ایجاد کند. حدود یک دهه طول کشید تا این تفکر غلط به طور کامل از بین رفت و اکنون توانایی اپراتورها و کیفیت برخورد با مشتری در مراکز پیش از چاپ نقش تعیین کننده تری در بازار دارد.
اولین عامل عدم درک کافی از فن آوری های جدید احساس بی نیازی به مطالعه کتاب ها و مقالات تخصصی است که نزد مدیران بخش چاپ و بسته بندی کشور وجود دارد. عامل دوم در این مشکل نوع اطلاعاتی است که فروشندگان تجهیزات و فن آوری ها در اختیار خریداران می گذارند. ایشان عموما درباره خروجی سیستم صحبت می کنند و از بیان الزامات رسیدن به این خروجی اطلاعاتی نمی دهند و یا اصولا از آن اطلاعی ندارند. به خصوص در مواردی که طرح این مطالب هیچ سودی برای ایشان نداشته باشد.
در این میان آن چه که همچنان باعث عقب ماندگی و نرسیدن به توقعات کیفی مشتریان از چاپ است دوری از فرهنگ مشتری مداری، خودبزرگ بینی و کوچک انگاری عملی امر تحقیقات است. بازار برخوردهای بزن و دررو در بازار چاپ ایران به اندازه رشد تکنولوژیک آن رشد کرده است. بعضی از دست اندرکاران چاپ به توانایی های عجیبی در توجیه بی دقتی ها و کم کاری های خود دست یافته اند و مسائل حقوقی آن قدر پیچیده شده اند که توقف برای پیگیری دعوا ممکن است باعث بحران های سخت برای یکی از طرفین یا هر دو در بازار کار شود. بدین سان بسیاری از سفارشات آن طور که باید مورد مطالعه قرار نمی گیرند.
سازمان های ناظر یا موثر در چاپ در طول زمان گذشته هرگز آن طور که باید نتوانسته اند نظام موثر و پایداری که امنیت بازار چاپ را برای سفارش دهنده و مجری تامین کند پایه ریزی کنند. معدود دست اندرکاران چاپ که با وسواس و علاقه کار خود را انجام می دهند نیز اوضاع فعلی ناشناخته می مانند و متضرر می شوند زیرا مشتری دانش کافی برای تفکیک بد و خوب را ندارد.
سفارشات چاپی حوزه بسته بندی از حساسیت بسیار زیادی برخوردارند. چاپ از نظر سرمایه گذاری و هزینه تمام شده و یا پروسه تحقیقات و تولید برای بسیاری از تولیدکنندگان، موضوعی فرعی است و به آن به عنوان تکمیل کننده نگاه می کنند. با این حال بسیاری از اوقات سرنوشت تمام فعالیت های بخش تولید و فروش یک واحد تولیدی به میزان دقت و دلسوزی چاپخانه وابسته است. در این میان صنعت چاپ کشور دارای درجه بندی اعلام شده ای نیست تا سفارش دهنده بتواند به راحتی مجری پروژه چاپ خود را ارزیابی کند.
در چنین وضعی همه چیز به هوش و تجربه و وجدان دوطرف باز می گردد که کم و زیاد هر کدام آن در هر یک از طرفین نتایج متفاوتی خواهد داشت. از طرفی مطالعات کارشناسی ماهنامه صنعت بسته بندی حکایت از این نکته دارد که درصد بسیار زیادی از کانون های تبلیغات و انتشارات که مدیریت یا اجرای پروژه های چاپی تولیدکنندگان را بر عهده می گیرند از فنون کار بی اطلاع هستند.
متاسفانه دیده شده بعضی از طراحان یا مجریان پروژه های چاپی بسته بندی به طور کلی از الزامات طراحی یک جعبه در رابطه با امکانات برش و خط تا بی اطلاع هستند. در مواردی دیده شده که مجری پروژه حتی از تفاوت خروجی فایل آر جی بی با سی ام وای کی بی اطلاع است. آمار این معضل را به راحتی می توان از هر واحد فعال پیش از چاپ (لیتوگرافی) گرفت. زیرا واحدهای پیش از چاپ به خصوص نوع دیجیتالی آن مدت هاست که با معضلی به نام اصلاح فایل های مشتریان روبرو هستند. اصلاحاتی که اگر انجام نشود میلیون ها تومان خسارت ببار می آورد و لیتوگرافی را در عین بی گناهی درگیر خود می کند.
با این حال تفکرات مدیران شرکتهای سفارش دهنده مبین آن است که علاج این مشکل آن طور که چاپخانه داران می گویند در حذف واسطه ها یا ناظران چاپ نیست زیرا بسیاری از صاحبان اصلی سفارشات به هر دلیلی کانون تبلیغاتی یا ناظر چاپ منتخب خود را وکیل خود دانسته و برای انجام کارهای چاپی متفاوت خود علاقه ای به تماس مستقیم با چاپخانه ها یا سایر مراکز مربوطه دیگر ندارند.
از طرفی اصولا واسطه گری در پروژه های چاپ امری پذیرفته شده و رو به توسعه در جهان است که ایران هم از همین سیر پیروی می کند. در این میان بحران های موجود در بازار صنف چاپ باعث شده در حال حاضر بعضی چاپخانه داران برای گرفتن سهم خود از بازار و اثبات توانایی خود در مدیریت پروژه های چاپی سفارش دهندگان به جای توسعه عمقی کارگاه خود، اقدام به سرمایه گذاری در خطوط پیش و پس خود کنند و به عبارتی توسعه در سطح را مد نظر قرار دهند.
معدودی نیز اصولا واسطه های پروژه های چاپی هستند که با راه اندازی کارگاه کوچکی برای انجام بخشی از پروژه در کارگاه خود بقیه کار را نیز در کارگاه های دیگران به انجام می رسانند. این نوع آخر عموما در حوزه چاپ افست روی داده است.
در مجموع صنعت چاپ بسته بندی در ایران با داشتن امکانات مناسب که مطابق با تکنولوژی روز است هنوز اعتماد کافی جامعه تولیدی کشور را در رابطه با دقت، توانایی و به خصوص مشتری مداری به دست نیاورده است. از این رو است که واحدهای تولیدی کشور مدام در میان چاپخانه ها سرگردانند و بعضی دلالان نیز در این میان با دادن وعده های آنچنانی از این وضع سود می برند.
بازنده اصلی این اوضاع خود چاپخانه داران هستند. زیرا صاحبان سفارش با وجود تکنولوژی پیشرفته موجود در کشور همواره به انجام سفارش خود در خارج از کشور فکر می کنند. با اندکی تغییر در قوانین و یا جهانی شدن، این افکار به سرعت تجسم می یابد و آن روز، روز خوبی برای صنعت چاپ کشور نخواهد بود.