رفتارشناسی شترمرغ

رفتارشناسی شترمرغ
شتر مرغ ها اگر چه مغز کوچکی دارند ولی به هیچ وجه احمق نیستند.
مغز کوچکشان فعال بوده و آنها را قادر به حفظ بقاء در حیات وحش می سازد.

شترمرغ های وحشی قابلیت های زیادی داشته و از عهده شرایط طبیعی محیطی بر می آیند. از آن جهت که در سیستم پرورش متراکم شرایط دست ساز بشر به آنها تحمیل می شود این شرایط می تواند استرس های مختلفی را به آنها وارد کرده و با رفاه، حیات طبیعی و رشد و توسعه آنها تداخل داشته باشد لذا شناخت جنبه های مختلف رفتارشناسی، رفتارهای منفی و واکنش های آنها جهت ارائه یک برنامه مدیریتی موفق ضروری است. بی شک رفتارهای غیر طبیعی و پریشان در یک گله نشانگر مدیریت ضعیف و ناکارآمد ما می باشد.

رفتار های جوجه شترمرغ
جوجه شتر مرغ در طبیعت پس از تفریخ با مشاهده والدین خود رفتارهای آن ها را تقلید کرده و از آنها یاد می گیرند.

این یادگیری تا بزرگ شدن جوجه ها و شناخت رفتارهای جنسی ادامه می یابد. در سیستم نگهداری متراکم این امر تا حد زیادی ناممکن است که اشکالاتی را به وجود می آورد. حضور والدین با جوجه شترمرغ ها موجب ایجاد حس امنیت و قدرت در آنها می کند.

در حیات وحش تنها ماندن جوجه شترمرغ ها به معنای مرگ آنهاست لذا هرگز والدین جوجه ها را تنها رها نمی کنند.

در سیستم مزرعه ای تنها ماندن جوجه شترمرغ ها موجب به وجود آمدن اضطراب و استرس شدید در آنها می گردد. از سوی دیگر جوجه شترمرغ ها رفتارهای تغذیه ای را نیز تقلید می کنند تا یاد بگیرند که چه چیزی را باید بخورند و محل آب و غذا کجاست. این نقص هم در سیستم نگهداری بسته وجود دارد.

نمی شوند. این قلمرو شناسایی شده به آنها حس امنیت و بقاء را القاء می کند. در مزارع پرورش شترمرغ نیز چنین وضعیتی صادق است لذا به هنگام انتقال و تغییر محل استرس شدیدی به پرنده وارد می شود. لذا امر انتقال تا آنجایی که ممکن است باید کمتر انجام شود.

چشمان شتر مرغ به او این امکان را می دهد که از موانع سر راه خود اجتناب کند و تنها به هنگام تعقیب شدن توسط یک شکارچی و یا دویدن با تمام سرعت و یا یک عامل و حشت زا ممکن است دچار آسیب دیدگی در اثر برخورد با موانع موجود شوند لذا توجه به عامل استرس زای محیطی مانند سر و صداهای ناگهانی و همینطور طراحی مناسب گردشگاه ها و سایبان ها بسیار حائز اهمیت است.

رفتار شناسی شتر مرغ
در هنگام خواب، شترمرغ های بالغ مایلند سرشان را بالا نگهدارند در حالی که جوجه های جوان دوست دارند در وضعیت دمر بخوابند. در محیط محصور شترمرغ های نر در طول حصار حرکت کرده و حتی هنگامی که جیره های مکمل در اختیارشان گذاشته می شود، باز هم در علفزار به دنبال علوفه می گردند که علت ظاهراً ترجیح علوفه است. طی یک بررسی رفتارهای بارز در محیط اسارت، عبارتند از: ایستادن، با تأنی راه رفتن، راه رفتن معمولی، نشستن، خوراک خوردن ( از جیره متراکم) و جستجوی علوفه. شتر مرغ در هوای بارانی ماندن زیر باران را به رفتن زیر سرپناه ترجیح می دهد. طبق بررسی های به عمل آمده، هنگام خوراک خوردن مدت زمانی که نرها برای نگاه کردن به اطراف صرف می کنند، خیلی بیشتر از ماده ها است.

در مقایسه با ماده ها نرها با سرعت بیشتری در مدت پس از توزیع خوراک سر را بلند می کنند. علت مصرف سنگریزه، کاه، علفهای بلند و ریشه ها اغلب خوراک خوردن غلط ناشی از استرس تصور می شود که منجر به انسداد پیش معده شترمرغ در تمام سنین می گردد. سایر شاخص های رفتاری استرس یا کسالت در شترمرغ ها شامل نوک زدن به هوا، دانخوریها، آبخوریها، پرها و حصارها می باشد. طبق تحقیقات انجام شده رفتار تمیز کردن پرو بال در طول صبح بیشتر از بعد از ظهر بوده برعکس حمام خاک در صبح خیلی کم انجام می شود اما در طول بعد از ظهر به تدریج بیشتر شده و هنگام غروب به حداکثر می رسد. رفتار رقص والتس که توسط شترمرغ ها ی در اسارت نیز اجرا می شود بیشتر هنگام خلاصی شترمرغ ها از ترس یا مدت کوتاهی پس از خروج آنها از محل نگهداری شبانه صورت می گیرد.

هنگام خواب، شترمرغ های بالغ مایلند سرشان را بالا نگهدارند در حالی که جوجه های جوان دوست دارند در وضعیت دمر بخوابند. جوجه های پرورش یافته توسط شترمرغ های دایه، رفتارهای غیرعادی مثل خوردن چوب از خود نشان نمی دهند. از جمله رفتارهای ناشی از خوراک دادن غلط جوجه ها و واکنش در برابر عوامل محیطی خاص که عمدتاً شرایط زیر حد مطلوب پرورش است، می توان به نوک زدن به پنجه و سر و نیز پرکندن با منقار اشاره کرد. طبق بررسی انجام شده جوجه ها به محرک سبز 10 برابر بیش از محرک سفید نوک می زنند. مدفوع خواری هم در حالت وحش و هم در اسارت در جوجه ها مشاهده شده است.

رفتارشناسی شترمرغ از جمله مباحث بسیار مهم و ضروری در ارتباط با پرورش و حتی درمان بیماری های شترمرغ است که متاسفانه اطلاعات زیادی در این زمینه وجود ندارد و این موضوع مورد بررسی محققین و متخصصین زیادی قرار نگرفته است. در این مقاله رفتارهای مختلف شترمرغ را بررسی می کنیم، در ابتدا به رفتارهای مرتبط با غذا خوردن پرداخته و سپس رفتارهای نرمال و غیر نرمال پرنده را بررسی می کنیم. رفتارهای غذایی زیر در این مطلب بررسی می شود:

1. غذا خوردن

2. Vigilance (به معنی نگاه کردن به اطراف بعد از غذا خوردن)

3. نوک زدن به زمین و اشیا (Pecking)

در طبیعت شترمرغ ها زمان زیادی را صرف غذا خوردن می کنند، یکی از دلایلی که می تواند باعث این زمان طولانی شود این است که شترمرغ در طبیعت به 5 تا 6 کیلوگرم خوراک تازه نیاز دارد تا نیاز پایه بدن خود را تامین کند. در مزارع صنعتی شترمرغ، زمان صرف شده برای غذا خوردن به مراتب کمتر است، در مطالعه ای زمان هایی که هر شترمرغ به کارهای مختلف اختصاص می دهد بررسی شد (Time budget). در این مطالعه شترمرغ های پرواری 5-6 ماهه انتخاب شدند و کنسانتره تجاری در اختیار آن ها قرار داده شد.

این پرندگان در روز به مدت 12 ساعت فعالیت داشتند و در شب به مدت 12 ساعت غیر فعال بودند. نتایج این مطالعه نشان داد که پرندگان تنها %6/6 زمان فعالیت شان را به خوردن اختصاص می دهند، و این در حالی است که %61/5 زمان را صرف راه رفتن می کنند.

رفتار شناسی شترمرغ در عالم حیوانات به عنوان پیچیده ترین رفتار شناخته شده است. بسیاری از رفتارهای شترمرغ توارثی است و برخی از رفتارها در طول زمان و با توجه به شرایط محل زندگی اکتساب شده است. از آنجا که در سیستم پرورش متراکم، شرایط دست ساز بشر به آنها تحمیل می شود، با رفاه و حیات طبیعی آنها تداخل داشته و برای مدیریت صحیح باید با جنبه های مختلف رفتاری آنها آشنا شد. ازجمله رفتارهای شترمرغ می توان به نوک زدن شترمرغ، جفت گیری شترمرغ و غیره نام برد.دراین مقاله به رفتاراحتماعی و، رفتارانهادرگرماوسرماو…اشاره و همچنین درموردرفتارتهاجمی آنهانکات وعلل آنهارابررسی میکنیم.

رفتار اجتماعی:
شترمرغ ها پرندگانی بسیار اجتماعی بوده و در طبیعت به صورت دسته جمعی متشکل از 14 پرنده یا بیشتر مشاهده می شوند. هر چه گروه بزرگ تر باشد، پرنده احساس امنیت بیشتری می کند. حتی هنگامی که شترمرغ مریض یا زخمی باشد نباید تنها و جدا از دیگران نگهداری شود.

در رفتار شناسی شترمرغ نوع رفتار اجتماعی بسته به سن، فصل و رفتار دیگر پرندگان متفاوت است. نسبت پرندگان نر به ماده در یک خانواده از 1 به 1 تا 1 به 5 متفاوت است. معمولاً یک شترمرغ نر، یک ماده را به عنوان جفت اصلی و دو ماده را به عنوان جفت فرعی برمی گزیند.

دفع ادرار و مدفوع:
دفع ادرار و مدفوع شترمرغ به صورت جداگانه صورت می گیرد. در این حالت ناحیه کلوآک شترمرغ ماده و اندام تناسلی شترمرغ نر قابل مشاهده است. شترمرغ تنها در حالت ایستاده قادر به ادرار کردن هستند و در حالت زمین­گیری ادرار دفع نمی شود. در ابتدا ادرار به صورت مایع سفید رنگی دفع شده و پس از آن مدفوع قهوه ای رنگ فشرده ای خارج می شود.

ادرار شترمرغ سالم معمولاً آبکی، شفاف و کمی زرد رنگ می باشد. شترمرغ های دچار کم آبی، ادراری غلیظ با کریستال های اسید اوریک به رنگ سفید دفع می کنند. در صورتی که آب کافی در دسترس شترمرغ ها باشد، وجود ادرار رنگی ممکن است نشانگر وجود بیماری در گله باشد. به همین دلیل ادرار غلیظ و سفید رنگ در روی زمین یکی از نشانه های تشخیصی بیماری های شتر مرغ می باشد. ادرار غلیظ و سفید می تواند از علائم نزدیکی زمان تخم گذاشتن پرنده نیز باشد.

یک پرنده سالم که به اندازه کافی آب خورده باشد روزانه، حدود 5/2 لیتر دفع ادرار دارد.

میزان اسید اوریک در پرنده سالم: 2/1 - 7/0 درصد

درصد میزان اسید اوریک در پرنده دچار کم آبی: 43 درصد

رفتار شترمرغ در گرما و سرما:
دمای طبیعی بدن شترمرغ 38/9 - 37/8 درجه سانتی گراد می باشد. شترمرغ فاقد غدد عرق در زیر پوست بوده و قادر نیست به وسیله تعریق و تبخیر از سطح پوست خود را سرد نماید. انتقال و دفع گرما در شترمرغ از طریق قسمت های بدون پر و گردن صورت می گیرد. شترمرغ برای خنک کردن خویش، بالهایش را می گشاید، دهان خود را باز نموده و نفس نفس می زند.

در هوای بسیار گرم، تبخیر از سطح نای و کیسه های هوایی به وسیله افزایش حرکات تنفسی و نفس نفس زدن انجام می شود. باید توجه نمود که تحمل دمای بالا برای جوجه های زیر چهار ماه مشکل بوده و جهت جلوگیری از بروز مشکلات بایستی از سیستم سرمایشی استفاده کردبه دلیل اینکه فاقد غدد چربی روی پوست می باشند پرها ضد آب نبوده و در هنگام بارندگی خیس و گل آلود می­شوند.

در آب و هوای سرد و بارندگی شدید نیز شترمرغ ها جهت گرم نگهداشتن بدن از طریق نشستن، پوشانیدن پاها توسط بال ها و کاهش سطح بدن در معرض سرما عمل می کنند و کمتر به دنبال سایه بان و منابع حرارتی می­روند.

مواظبت از پرها:
شترمرغها فاقد غدد چربی روی پوست خود هستند، لذا پرهای آنها به حدی که احتیاج به شستشو داشته باشد کثیف نمی شود. شترمرغ برای تمیز کردن پرهای خود از حمام شن استفاده می کند.

تمیز کردن پرها و حمام کردن در شن و آب از رفتارهای جمعی شترمرغ هاست نباید از آن جلوگیری کرد.

جهت فراهم نمودن شرایط مناسب باید شن تمیز و خشک به همراه محلی بزرگ که امکان حمام دسته جمعی را به وجود آورد در اختیار پرندگان گذاشت. این امر باعث از بین رفتن پارازیت ها و تمیز شدن پرها می گردد.

حمام شن می بایست سقف دار باشد تا همیشه خشک بماند. حمام شن نبایستی به عنوان محل تخمگذاری مورد استفاده قرار گیرد.

نوک زدن شترمرغ
شتر مرغ ها قادر به دسته بندی غذای خود نیستند و خصوصاً در شرایط استرس و پریشانی به هر چیزی نوک می­زنند. این پرندگان به خاطر حس کنجکاوی زیاد، از نوک زدن به اشیاء بیشتر از خوردن آنها لذت می برند.

نوک زدن شترمرغ خصوصاً در میان شترمرغ های ماده شایع است. نوک زدن شترمرغ به حصارها، تیرهای حصارها، زمین و در هنگام تماشا به صورت ایستاده مشاهده می شود. اشیاء براق پرندگان را بیشتر به خود جلب و به نوک زدن شترمرغ آن ها را ترعیب می کند.

توجه شود که خوردن اشیاء غیر مجاز باعث گرفتگی یا پارگی روده و معده پرنده و ایجاد اشکال در پرورش آن می­شود. معمولی ترین رفتار در شترمرغ مضطرب نوک زدن شترمرغ به خود و سایرین و نیز دیوارها و حصارهای اطراف می باشد.

پر خواری (کندن پرها)
در علم رفتار شناسی شترمرغ از عوامل مستعد کننده بروز این عارضه می توان به کمبود مواد غذایی، ازدحام موقتی پرندگان در مدت حراج ها یا حمل و نقل، نگهداری پرنده در جایگاه و شرایط آب و هوایی نامناسب (نور زیاد در شب و اختلال در خواب و …) اشاره کرد.

معمولاً این سوء رفتار از یک پرنده آغاز می شود و دیگر پرندگان گله نیز به دنبال آن در اثر وجود زخم های کوچک و خونریزی در نواحی حفاظت نشده پشت تحریک شده و رفتار یکدیگر را تقلید می نمایند. پرنده ای که پرهایش کنده شده حتی در صورت خونین شدن محل پر هیچگونه اقدامی نسبت به مبارزه یا فرار نمی کند.

اغلب یک پرنده به صورت مجرم باقی می ماند که اگر این پرنده سریعاً از گله جدا نشود، با ایجاد تحریک به نوک زدن در تمامی پرندگان موجب ایجاد زخم های بزرگ در یک یا چند پرنده می شود. همچنین نقاط بی موی ایجاد شده در پوست ناحیه پشت پرنده در معرض سوختگی و ایجاد زخم های کوچک بوده و نقاط مناسبی برای ورود عفونت های استرپتوکوکسی می باشد.

اسپری یا آغشته کردن پشت پرندگان مبتلا با الکل رقیق شده مانع از نوک زدن پرندگان به مدت چند روز می­شود اگر به طور مرتب این درمان تکرار شود پرهای جدید شانس رشد مجدد خواهند یافت.

به هر حال، بهترین روش برخورد با چنین ناهنجاری های رفتاری (شامل بلع مواد خارجی و…) سرگرم کردن پرندگان است. باید از طریق ایجاد تنوع و تغییر در ساختمان مواد غذایی، تماس منظم با پرنده ها، استفاده از سایبان های کاملاً نورگیر و تغییراتی که مورد توجه پرنده ها قرار گیرد از بروز این ناهنجاری های رفتاری جلوگیری نمود. روش های مبارزه دیگر بر اساس دانش و تجربه تولید کننده شترمرغ خواهد بود.

عارضه پر خواری معمولاً توسط پرندگان خسته یا در محیط متراکم آغاز می شود. جدا سازی پرندگان با استفاده از جایگاه نگهداری وسیع تر می تواند تا حد زیادی این مشکل را مرتفع نماید.

- زمانی که تغذیه نیاز به صرف زمان زیاد نداشته باشد این عمل جهت پر کردن اوقات اضافی بروز می کند.

- عمل پر کنی در فصول سرد، زمانی که فقط از جیره های غذایی بسیار متراکم و کامل استفاده می شود شدید­تر اتفاق می افتد.

رفتار تهاجمی
در علم رفتار شناسی شترمرغ تقریباً غیر قابل کنترل است. بدین جهت به آنها تومی می گویند یعنی غیر قابل تربیت، جوجه هایی که از یک شترمرغ اهلی به وجود می آیند اگر تحت کنترل بشر نباشند، وحشی خواهند شد.

جنس نر در هنگام جفت گیری و جنس ماده در هنگامی که جوجه ها از تخم بیرون می آیند حالت تهاجمی بسیار شدیدی به خود می گیرند. رفتارهای تهاجمی می تواند بین شترمرغ های نر، شترمرغ های ماده و یا یک شترمرغ نر و یک شترمرغ مادر صورت گیرد. شترمرغ های نر با حرکات تهدید کننده و صداهای هشداردهنده و گاهاً درگیری خونین از قلمرو خود دفاع می کنند. حمله به انسانها نیز غالباً در فصل جفتگیری و هنگام برداشتن تخم­ها و تغذیه دادن مشاهده می شود.

یکی از دلایل شکستگی پاهای شترمرغ، همین خوی وحشی گری آنهاست. جدا سازی پن ها و ایجاد فضای بیشتر برای شترمرغ های ماده که امکان فرار از مسیر تهاجمی نرها را داشته باشند در حل مشکل کمک می کند.

از نشانه های رفتار تهاجمی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
در رفتار شناسی شترمرغ بالا نگه داشتن بال ها در طرفین - برافراشتن دم به سمت بالا - جلو نگه داشتن و سپر کردن سینه - باز کردن منقار و ایجاد صداهای خشن - بالا نگه داشتن یکی از پاها

اشتباه بزرگی است اگر در فصل جفتگیری حتی به پرنده ای که از اولین روزهای زندگیش با شما بزرگ شده و مورد محبت شما بوده اعتماد کنید. یک شترمرغ مهاجم را می توان با تکان دادن یک چوب بلند روبروی سر شترمرغ که تعدادی پر براق به انتهای آن چسبیده است ترساند. اگر در هنگام حمله شتر مرغ دسته خالی هستید و امکان فرار وجود ندارد، روی زمین دراز بکشید و اجازه دهید از شما دور شود.

رفتار جفت گیری
- شترمرغ ها پلی گاموس یا چند زوجه هستند. دارای یک جفت اصلی و چند جغت فرعی

- در شروع دوره جفت گیری شترمرغ، شترمرغ های یکی دو ساله توسط والدینشان رانده می شوند.

- جنگ های تشریفاتی بین شترمرغ های نر به منظور نمایش آمادگی جنسی و انتخاب زوجه های مناسب صورت می گیرد، که معمولاً توسط شترمرغ های مسن تر دامن زده می شود.

- پس از تشکیل دسته تولید مثلی محل خاصی را به دور از گله جهت تولید مثل انتخاب می کنند.

- در طول فصل، پرنده نر روزها به دفاع از قلمرو خود پرداخته و شب ها با فریادهای ویژه دوران جفت گیری رقیبان را دور می کند.

- شترمرغ نر مکانی را برای آشیانه سازی انتخاب و شروع به کندن آن می کند. شترمرغ ماده نیز گاها با کمک کردن یا پائین آوردن بالها و بال زدن رضایت خود را نسبت به مکان انتخاب شده نشان می دهد.

- سپس شترمرغ نر رفتار جنسی و تمایل خود را به جفت گیری نشان می دهد.

(بر روی زانو نشسته، بال های خود را باز نموده با حالتی موزون آنها را در بالای بدن از یک طرف به طرف دیگر حرکت داده و سرش به همراه ضربه زدن به پشت دنده هایش می کشد.)

شترمرغ آماده جفتگیری نیز با یک رفتار مطیعانه سر و گردن خود را نزدیک به زمین نگه داشته، بالهایش را آویزان و دور از بدن نگه می دارد و دم خود را آویزان می کند و بدین ترتیب شترمرغ نر را برای جفت گیری دعوت می­کند.

- جهت عمل جفتگیری شترمرغ ماده نشسته گردن و سر خود را به اطراف حرکت می دهد. سپس شترمرغ نر پای چپ خود را نزدیک ماده گذاشته و پای راست را بر پشت او قرار می دهد و آلت نرینه خود را وارد کلوآک شترمرغ ماده می کند.

- جفت گیری حدوداً 1 تا 3 دقیقه طول می کشد.

- جفت گیری معمولاً بعد از طلوع آفتاب و برخی مواقع در بعد از ظهر انجام می شود.

- پس از پایان جفت گیری دو شترمرغ از هم جدا شده و آلت نرینه شترمرغ نر قابل مشاهده است.

- نکته اینکه در بقیه حیوانات جریان خون باعث نعوذ آلت تناسلی می گردد، ولی در شترمرغ پر شدن آلت از لنف است که باعث نعوذ می شود.