نکاتی که باید در مزرعه پرورش شتر مرغ رعایت کنید

ساخت و سرپرستی یک مزرعه برای پرورش شتر مرغ
شاید شما از آن دسته افرادی باشید که دوست داشته باشید با یک سرمایه اندک پولی خوبی را به دست آورید. پرورش شترمرغ در ایران توانایی رشد بسیار زیادی دارد زیرا کشور ما ایران دارای همه نوع اقلیم و آب و هوایی و دارای چهار فصل مختلف با شرایط آب و هوایی متفاوت است و این یعنی یک امتیاز بزرگ در پرورش شتر مرغ

برای درست کردن و راه اندازی یک مزرعه نگهداری و پرورش شتر مرغ می بایست به دو اصل مهم توجه داشت:

امکانات مورد نیاز پرندگان
در نظر گرفتن نتیجه اقتصادی کار
از دید امروزی آینده کاری ما در صورتی مطمئن خواهد بود که به این دو اصل توجه داشته باشیم. با توجه به اینکه در گذشته سیستم بومی نگهداری حیوانات چندان مقرون به صرفه نبوده ولی امروزه با تغییرات چشمگیر و استفاده از روش های مدرن پرورش و نگهداری در کوچک ترین فضا و در درون اصطبل های سرپوشیده و قفس های آهنین نیز مشکلات فراوانی را به همراه آورده است و هر روزه سعی در بهتر نمودن شرایط زیستی حیوانات می گردد.

پرورش و نگهداری شترمرغ از یک سو کاری بس دشوار و از جهتی بسیار آسان است. بدین روکه نگهداری شتر مرغ در مقایسه با حیوانات اهلی (مفید) دیگر بسیار مقرون به صرفه تر است چرا که تمامی الیاف های گیاهی که در مزرعه می رویند مورد مصرف این پرنده قرار می گیرند.

بنابر تجربه دامداران اروپای مرکزی با توجه به سرمای شدید هوا و با توجه به شرایط اقلیمی و میزان بارندگی نیاز چندانی به داشتن اصطبل های محصور نمی باشد و پرندگان در اصطبل های باز نگهداری می شوند.

جایگاه شترمرغ می بایست همیشه راهی به سوی مرتع داشته باشد که همانا دسترسی به ارزان ترین و فراوانترین آذوقه (علف ها) فراهم باشد. تجربه نشان داده که در اروپا به علت گران بودن دستمزد کارگرها و بالا بودن قیمت مواد غذایی نسبت به آفریقا قیمت تمام شده محصول به مراتب بالاتر می باشد. پسنتیجه می گیریم که داشت یک مرتع بزرگ و خوب با توجه به شرایط آب و هوا نقش مهمی را در پایین آوردن قیمت پرورش شتر مرغ ایفا کند.

دیگر نکات مهمی می بایست در ایجاد یک مزرعه پرورش شتر مرغ مدنظر قرار داده شود:

نیاز به مرتع مناسب همانند ساوانا با رویش علف های مرغوب
منطقه ای وسیع و بزرگ جهت نگهداری در روز.
در هنگام احساس خطر فضای لازم برای گریختن.
فصل تولید مثل و شتر مرغ های عصبی
در فصل تولید مثل از قلمرو با تمام قدرت دفاع می شود و خطر حمله و لگد زدن در حد بسیار بالایی قرار دارد.یک شتر مرغ که در مخمصه قرار گرفته است می تواند با یک لگدزدن یک گربه وحشی (کوهی) را بکشد. در مقابل چنین حیوانی که قادر است با سرعت 70 کیلومتر در ساعت بدود و همانند خرگوشی مانور بدهد فرار غیرممکن است.

باید به خاطر سپرد حتی شتر مرغی که از اولین روزهای زندگیش با شما بزرگ شده و به او محبت کرده اید، بزرگ ترین اشتباه را مرتکب می شوید اگر در فصل تولید مثل به او اعتماد کنید. او همانند گاو نری که از حرم سرایش دفاع می کند از قلمروش دفاع خواهد کرد.

قوانین پایه ای در برنامه ریزی و ایجاد مزرعه شترمرغ
برای ایجاد یک مزرعه با کیفیت و مناسب برای پرورش شتر مرغ باید به مواردی توجه کنیم:

شتر مرغ ها می بایستی به صورت گروهی نگهداری شوند.
جوجه ها به هیچ وجه حتی در مواقع بسیار استثنایی چون بیماری نمی بایست به تنهایی نگهداری شوند و حتما یکی دو جوجه دیگر می بایستی به جوجه مریض ملحق شوند. از دید مستقیم جوجه ها با بقیه دسته می بایست اجتناب گردد.
در صورت عدم امکان پرنده از محل استقرار بقیه دسته می بایست حتما از دیوارهایی استفاده گردد که از دیده شدن بقیه دسته جلوگیری به عمل آورد. در مورد حیوانات بالغ بازگرداندن مجدد آنان به دسته ممکن است موجب اشکالاتی شود.
نگهداری انفرادی شتر مرغی که بیمار است فقط کوتاه مدت چنانچه دید مستقیم با بقیه اعضای گروه داشته باشد جایز است. در غیر این صورت شتر مرغی که از گروه خویش جدا شده دارای استرس بالایی می شود. و می بایستی در جای دیگر و بدور از دید مستقیم بقیه اعضای گروه نگهداری شود.

نکاتی که باید در مزرعه پرورش شتر مرغ رعایت کنید
قبل از ایجاد مزرعه و پرورش شتر مرغ باید مواردی را به خاطر سپرد:

می بایستی همیشه پرنده نر به گروه اضافه گردد، نه برعکس پرنده ماده و اگر پرنده ماده ای از گروه ترد شد می بایستی تمامی گروه از یکدیگر جدا شوند و بعد از مدتی مجددا گروه یکی بعد از دیگری به یکدیگر ملحق شوند.
نگهداری و پرورش در درون اصطبل به صورت جمعی کاری نادرست است و فقط در موارد استثنایی چون رعد و برق سیل جایز است و در این هنگام می بایستی حمام شن و علوفه خشک و کافی در اختیار پرندگان قرار گیرد.
فاصله راه های مابین اصطبل و مرتع می بایستی بسیار کوتاه و عریض باشد به خصوص در فصل زمستان که مرغ ها دچار کج رفتاری (پرکنی می شوند. کمبود فضا راه ها باعث جنگ و درگیری مابین شتر مرغ ها می شود.
هر اصطبل می بایستی راهی جداگانه به سوی مرتع داشته باشد و این راه می بایستی بسیار کوتاه باشد. زمین اصطبل و کلیه راه های ورودی و خروجی به مرتع می بایستی حتی امکان خشک و بدون دست انداز بوده و کلا زمین های تپه ای جایی نامناسبی برای پرورش شتر مرغ است. کف اصطبل و راه های منتهی به مرتع نمی بایستی با کاشی های شیاردار که مزاحم رفت و آمد شتر مرغ ها می گردد پوشانده شود.
برای جلوگیری از زخمی شدن پرندگان می بایستی هرگونه لبه تیز مانند میخ، پیچ، برآمدگی اهنی، چوبی، از بین برده شود و هر روزه می بایستی این اقدامات امنیتی جهت رفاع و سالم ماندن شتر مرغ ها صورت گیرد.
به هیچ عنوان نمی بایستی در مزرعه از سیم خاردار استفاده شود.

انواع سیستم های پرورش شتر مرغ
برای راه اندازی یک مزرعه می بایستی ابتدا سیستم پرورشی مشخص گردد. به طور کلی سه سیستم پرورشی وجود دارد. نوع اول که در آفریقا و اسرائیل و کشورهای جنوبی رایج است.

بدین شکل است که پرندگان نر و ماده به صورت گروهی در یک منطقه بزرگ و وسیع همانند محل زندگی طبیعیشان نگهداری می شوند و خود شخصا بدون کمک انسان زندگی کرده و غذای خویش را تهیه می کنند، در این سیستم تعداد جوجه های به دنیا آمده بسیار کم است، و به تعداد 15 عدد جوجه در هر جفت می رسد.

در سیستم مدرن پرندگان به صورت جفت یک پرنده نر و دو ماده نگهداری می شوند و به آنان نیز غذا داده می شود، و مساحت فضای نگهداری نیز کوچک تر است. در این سیستم تعداد جوجه های پرورشی که به وسیله دستگاه جوجه کشی پرورش داده می شود در حد بالاتری قرار دارد. اما زحمت و هزینه کار در حد بالایی قرار دارد.

در اروپای مرکزی سیستم دیگری وجود دارد که در این سیستم تعدادی از تخم های پرنده مادر برداشته می شود و تعدادی نیز در اختیار والدین قرار می گیرد، در واقع پرنده خود به دوره تخم گذاریش پایان می دهد و به طور طبیعی تولید مثل می کند.

در این سیستم نیز مقداری غذا داده می شود و کار و هزینه کمتری صورت می گیرد و این امر برای پرنده بسیار مفید است و در حال حاضر دامداران اروپایی از این روش استفاده می کنند و بسیار راضی می باشند.

زمین مورد نیاز برای ایجاد یک مزرعه پرورش شتر مرغ
اگر کسی قصد راه اندازی یک مزرعه پرورش شتر مرغ را دارد می بایستی این اشتباه بزرگ را که تعدادی از مزرعه داران کردند، مرتکب نگردد که فضای کوچکی را برای شروع این کار در نظر بگیرد که بعد از مدتی به علت کمبود فضای مناسب در امر تهیه غذای کافی برای پرندگان به بن بست رسیدند.

کوچک ترین فضا برای شروع پنج هکتار می باشد و بهتر از است که همیشه پنج هکتار مرتع نیز در اختیار داشته باشید. تغییر در محاسبه این ارقام بستگی به تعداد پرندگان شما دارد و توسط افراد صاحب نظر و متخصص طی سالیان متمادی در اروپا تجربه شده است.

برابر قوانین دفاع از حقوق حیوانات در آلمان به تاریخ 10 سپتامبر 1996 برای هر گروه می بایستی 1000 متر مربع فضا برای نگهداری و 1000 متر مربع برای استفادهای بعدی پرندگان موجود باشد.

کار کردن با پرندگان بالغی که در درون فضای محدودی نگهداری می گردند بسیار دشوار است و این پرندگان دچار استرس می گردند و مشکلات دیگری نیز پدیدار خواهد شد که برای سلامت پرندگان بسیار خطرناک می باشد. از این رو بهترین فضای در نظر گرفته شده برای هر گروه 2000 متر مربع است، و باز در این حال احتمال از بین رفتن پوشش گیاهی زمین در کوتاه مدت وجود دارد و از سوی دیگر بیماری ها نیز می توانند شیوع پیدا کنند.

در مورد جوجه ها و یا پرندگان جوان می توان مرتبا با عوض کردن جای آنها به صورت روزانه جلوی از بین رفتن پوشش گیاهی یک محل جلوگیری به عمل آورد. ولی بهترین توصیه در نظر گرفتن فضای بزرگ و مناسب است.

طراحی مزرعه پرورش شتر مرغ
در کشور آلمان به محلی مزرعه گفته می شود که دارای تعداد مشخصی پرنده بوده و کلیه مقرارت نصب شده در رابطه با فضا و مایحتاج عمومی و غذای مناسب برابر قوانین رعایت گردد.نحوه قرار گرفتن و طراحی محوطه به جهت صرفه جویی در هزینه می بایستی تمامی محوطه های نگهداری شتر مرغ ها طوری طراحی گردد که دارای غذاخوری باشد.

عاقلانه است که محل قرار گرفتن دستگاه های جوجه کشی و محل های تخم گذاری و اتاق مخصوص جمع آوری تخم ها همه گرداگرد این محوطه باشد، از سوی دیگر می بایستی فضای مابین پرندگان مسن و جوان به وسیله یک ردیف درختچه از یکدیگر جدا گردد. این امر سبب می گردد که پرندگان تخم گذار در فصل تخم گذاری بدون هرگونه مزاحمتی اقدام به تخم گذاری کنند.

محل نگهداری شتر مرغ ها با در نظر گرفتن سن آنها می بایستی توسط توری های مخصوص از یکدیگر جدا گردد. بدین صورت از طرف جوجه های یک روزه به طرف پرندگان مسن تر و نهایتا آماده کشتار رفت.

محل نگهداری پرندگان یک مزرعه می بایستی طوری باشد که از سوی پرندگان سالم به طرف پرندگان بیمار رفت. محوطه نگهداری پرندگان از هفت ماهگی به بعد می بایستی حداقل 5 متر عرض و 25 متر طول داشته باشد.

برای مزرعه دارانی که بیش از یک پرنده نر دارا می باشند می بایستی این ابعاد 70 در 40 باشد. محل هایی هم برای مخفی شدن و عقب نشینی و حمام شن و لجن نیز می بایستی در نظر گرفته شود، می بایستی درختان یا محوطه ای مسقف برای جلوگیری از تابش نور و گرمای شدید در فصل تابستان نیز برای پرندگان مهیا گردد.

حصار کشی مزرعه پرورش شتر مرغ باید چگونه باشد؟
وجود چندین حمام شن و سبب تشویق پرندگان مسن به تخم گذاری می گردد، و این محل ها را برای تخم گذاری خویش انتخاب می کنند. بهتر است که این مکان ها با سایه بانی به شکل (A) که در آفریقا معمول می باشد از تابش آفتاب و باران محفوظ شود.

حصار کشی محوطه ها در رابطه با حصارکشی اطراف محوطه ها نظریات متفاوتی موجود می باشد، در حالی که در آفریقا مزرعه داران حصاری به بلندی 140 - 120 سانتی متر پیشنهاد می کنند، در آلمان داشتن حصاری به بلندی 180 سانتی متر جز قوانین ضروری است، و این به خاطر حفاظت و در امان بودن شتر مرغها و جوجه هایشان در برابر خطرات چون حمله سگ ها و حیوانات درنده و دگر خطرات احتمالی می باشد.

بهترین نوع حصارکشی حصار دو ردیفی است بدین شکل که با شمشاد یا بوته هایی وحشی به فاصله 3 متر پشت سر آن حصار اصلی را از حصار دوم جدا می کنند.در مورد حصار جوجه ها می بایستی حصار تا روی زمین باشد.

شبکه حصارها می بایستی بزرگ تر از سر شتر مرغ ها باشد چرا که شترمرغ ها حیوانانی هستند بسیار کنجکاو و برابر عادت که سرشان را در درون هر روزنه ای فرو می کنند، ممکن است سر خویش را در درون شبکه های حصار فرو برده و در هنگام ترس یا فرار دچار اشکال شوند و آسیب ببینند.

نکات ضروری در طراحی مزرعه پرورش شتر مرغ
قبل از آوردن شترمرغ های بالغ و یا جوجه شتر مرغ به مزرعه باید یکسری کار ها را انجام داد:

از پنج ماهگی به خصوص در مورد پرندگان بالغ با توجه به بزرگی آنها بهتر است که این حصار در فاصله 60 سانتی متر از بالای سطح زمین باشد، این امر سبب می گردد که در صورت جدال بین شتر مرغ ها، در درون حصار گیر نکنند و در صورت خطرات احتمالی راهی اضطراری برای فرار مزرعه دار نیز وجود داشته باشد.
در میان محوطه های نگهداری می بایستی برای حیوانات شش ماهه به بالا فضایی در حدود 3 متر در نظر گرفته شود تا از خطرات احتمالی درگیری شترمرغ های دو گروه در دو شکل 4-2 بزرگ بودن شبکه های توری سوی حصار جلوگیری به عمل آید با توجه به برای ممانعت از خطر گیر کردن سر شترمرغ ها. این که این کار هزینه گزافی را در بردارد.
در صورت نبودن چنین فضایی در فصل جفت گیری سبب درگیری و احتمالا زخمی شدن شتر مرغ ها به خصوص از ناحیه پا و پایین آمدن درصد باروری و تخم گذاری می گردد. توصیه می گردد که مابین این فضاها با درختچه هایی جدا گردد.
نباید قطع درختچه ها باعث قطع دید کامل پرندگان گردد و بهتر بگوییم مجازات برای آنان تلقی گردد، بلکه انعطاف پذیری سبب جلوگیری از نزاع و ترس و وحشت و زخمی شدن آنها می گردد. از نصب توری های آهنی با لبه های تیز می بایستی اجتناب کرد و حتی توری های برق دار نیز به علت دارا بودن پر در مورد شتر مرغ ها کارساز نیستند.

چگونه فضای مناسب برای اصطبل شتر مرغ ها ایجاد کنیم؟
با توجه به اینکه در آلمان قوانینی در این مورد وضع گردیده است، عده ای معتقدند که اصطبل و پناهگاه می بایستی مجهز به دستگاه گرم کننده باشد، همان طور که در مورد اصطبل اسب ها این کار انجام می گردد.

از سویی بعضی ها میگویند که دمای گرم درون اصطبل رفت و آمد پرندگان را در هنگام سرما به فضای سرد بیرون مرتع دشوار می سازد و در پرندگان سبب به وجود آمدن بیماری هایی از قبیل بیماری ذات الریه می گردد و از طرفی هزینه بالای این کار پرورش شترمرغ را از نظر اقتصادی در آلمان غیر ممکن می سازد.

و می بایست حتی امکان سعی شود که شرایط فراهم آمده برای شتر مرغ ها همانند شرایط طبیعی محیط زندگی آنها باشد. برابر نوشته های آقای کارل هاکن بکا اولین پرورش دهنده شتر مرغ در آلمان در قرن بیستم، نظریات مختلف نشان داده است که گرم کردن پناهگاه شترمرغ های چهار ماهه به بالا، هنگامی که دمای بیرونی بیست درجه زیر صفر است امری است غیر ضروری و تاکنون هیچ گونه بیماری نیز پدیدار نگشته است.

در مورد سایبان و آفتابگیر نظریاتی وجود دارد و گفته می شود که شترمرغ ها به هوای گرم عادت دارند و آنان در هوای گرم مابین 20-10 درجه زندگی می کنند و تجربه نشان داده که در اروپای مرکزی که در دمای بالاتر از 25 درجه سانتی گراد دچار گرمازدگی و یا استرس گرمایی می گردند و چنانچه چند روز متوالی دمای هوا تا 30 درجه سانتی گراد باقی بماند تخم گذاری قطع می شود.

مواردی که باید در محل نگهداری شتر مرغ مورد توجه قرار بگیرد
اگر می خواهید شتر مرغ های دارای وزن مناسب و روحیه خوب و شاداب داشته باشید باید موارد زیر را مد نظر قرار دهید:

گرمای بسیار شدید بر روی شتر مرغ ها همانند انسان ها اثراتی همچون نارسایی و ناراحتی های قلبی را به دنبال دارد. پس می بایست سعی شود با ایجاد سایه بان کافی یا کاشت درختان به خصوص جوجه ها و پرندگان جوان را از خطر آفتاب زدگی مصون داشت.
از خطرات مرگبار دیگر این است که پرندگان درون اصطبل های تاریک نگهداری شوند، که با کوچک ترین احساس خطر از قبیل شنیدن صدایی غریب یا
حرکت موشی کوچک آنان دچار ترس و وحشت گشته و اقدام به فرار و کوبیدن خود به دیوارها می کنند که در این هنگام گروه دیگری که در کف اصطبل قرار دارند فرصت بلند شدن از جای خود را نمی یابند و بدین ترتیب زیر دست و پای لگد شده و زخمی می گردند.
نصب یک چراغ کم نور همانند چراغ خواب در استراحتگاه شتر مرغ ها می تواند کمک بزرگی به شترمرغ ها برای از میان برداشتن ترس آنها و خطرات احتمالی برایشان در شب شود.
باید توجه داشت که جوجه ها و پرندگان جوان در شب به صورت چسبیده به هم می خوابند و وسعت محیط استراحتگاه می بایستی سه برابر جمعیت باشد که درون آن می خوابند. این مکان چنانچه به اندازه کافی بزرگ باشد سبب می گردد که حتی در طی روزهایی که هوا بد است توسط شتر مرغ ها مورد استفاده قرار گیرد.

قوانینی که برای طراحی یک اصطبل باید در نظر داشت
اگر دوست دارید محیطی آرامشبخش برای شتر مرغ های خود ایجاد کنید باید نکاتی را در نظر داشته باشد:

اصطبل و پناهگاه می بایستی به اندازه کافی بزرگ بوده که تمامی پرندگان یک گروه بتوانند به طور همزمان در آن جای گیرند، و حرکت کنند. می بایستی تعداد متعددی غذاخوری در آن وجود داشته باشد که تمامی پرندگان بتوانند به طور همزمان غذا بخورند.
این مکان می بایستی طوری طراحی گردد که پرندگان بتوانند به طور مستقیم به درونگذر کردن از هر راه ارتباطی به مرتع وارد شوند.
می بایستی به خوبی هواگیر باشد و باد در آن نورزد.
سقف محل به اندازه کافی بلند بوده که در هنگامی که شتر مرغ ها ایستاده اند برایشان مزاحمتی فراهم نگردد، حدودا 30 سانتی متر فضای خالی در بالای سرشان موجود باشد. به اندازه کافی روشن بوده چرا که شتر مرغ ها خویش را بهتر با این فضا وقف می دهند و فضای تاریک اصلا جای مناسبی نیست.
زمین کف می بایستی کاملا خشک و به دور از هر گونه لغزندگی باشد.
تقسیمات دیوارها و پایه های آنها می بایست بسیار قوی باشد چنانچه در صورتی که نزاعی بین پرندگان در گیرد، این دیوارها می بایست از مقاومت کافی برخوردار باشند. توصیه می شود که از سن شش ماهگی ارتفاع دیوارها 1٫60 سانتی متر باشد. نرده ها چوبی به فاصله 30 سانتی متری از یکدیگر و پهنای 12 سانتی متر بر روی یکدیگر بسیار مناسب و مقرون به صرفه می باشد.
پرندگانی که برای تولید مثل انتخاب شده اند اجازه ندارند دید مستقیم نسبت به یکدیگر داشته باشند.
توصیه می گردد که غذاخوری ها در درون راهروها با فاصله از سطح زمین و حتی الامکان به صورت ریلی تعبیه شود که بتوان آنها را از خارج بر روی ریل به طرف جلو راند.
اصطبل جوجه ها می بایستی به خوبی قابل گرم شدن باشد.
توصیه برای جوجه ها توصیه می گردد که از تشکهای گرم کننده با آب گرم و یا سرامیک هایی که از زیر سطح زیرین آن قابل گرم شدن می باشند استفاده شود. تشک ها می بایستی به حد کافی بزرگ بوده تا تمامی جوجه ها بتوانند بر روی آن جای گیرند.
پرندگانی که برای تولید مثل انتخاب شده اند اجازه ندارند دید مستقیم نسبت به یکدیگر داشته باشند.
توصیه می گردد که غذاخوری ها در درون راهروها با فاصله از سطح زمین و حتی الامکان به صورت ریلی تعبیه شود که بتوان آنها را از خارج بر روی ریل به طرف جلو راند.
اصطبل جوجه ها می بایستی به خوبی قابل گرم شدن باشد.
توصیه

برای جوجه ها توصیه می گردد که از تشکهای گرم کننده با آب گرم و یا سرامیک هایی که از زیر سطح زیرین آن قابل گرم شدن می باشند استفاده شود. تشک ها می بایستی به حد کافی بزرگ بوده تا تمامی جوجه ها بتوانند بر روی آن جای گیرند.