اصول طراحی مزرعه پرورش شترمرغ

اصول طراحی مزرعه پرورش شترمرغ
شرایط آب و هوایی مناطق مختلف جغرافیایی از قبیل جهت و سرعت وزش باد، پستی و بلندی (توپوگرافی)، وجود کوه، میزان بارندگی، حداقل و حداکثر درجه حرارت محیط در طول قرون متمادی سبب انتخاب طبیعی در جمعیت موجودات زنده یک منطقه می شود. به عبارت دیگر، سازگاری حیوانات با شرایط محیطی، عامل اصل بقا و حیات آن ها می باشد.

در پرورش شترمرغ با سیستم پرورش غیر متمرکز یا روش استفاده از مراتع، در هر منطقه با توجه به شرایط جغرافیایی و امکانات اولیه منطقه، بخش هایی را به عنوان محل استقرار یا جایگاه شترمرغ تعیین و مورد استفاده قرار می دهند که به مرور زمان نوع جایگاه و نحوه ساخت آن با توجه به امکانات بالقوه منطقه تغییر کرده و به مناسب ترین و اقتصادی ترین روش تبدیل می شود. در روش مرتع، با توجه به عدم تراکم شترمرغ در واحد سطح، مسأله تهویه، آلودگی ها و به طور کلی بهداشت و بیماری ها به راحتی کنترل شده و هزینه ساخت این واحد بسیار پایین و کم می باشد. ولی در سیستم پرورش متراکم یا روش های صنعتی، ساخت جایگاه مخصوص با هزینه های گزاف برای پرورش شترمرغ به صورت متراکم ضروری است و تأمین حداقل فضای مورد نیاز، تهویه لازم و انتخاب محل های مختلف به عنوان لانه تخم گذاری، درمانگاه، جفت گیری و غیره ضروری می باشد.

نوع جایگاه های پرورش بر اساس سیستم های مختلف پرورش، شرایط محیطی، توپوگرافی یا جغرافیایی و امکانات موجود در منطقه تعیین می شود. انواع جایگاه در دامداری ها به شرح ذیل است:

جایگاه باز
در سیستم پرورش شترمرغ به روش سنتی و غیر متمرکز از این نوع جایگاه استفاده می شود. در این جایگاه حیوانات در طول سال در فضای باز در مراتع سرگردان هستند و فقط گاهی در فصول خاصی از سال به مدت کوتاهی از این نوع جایگاه استفاده می شود. این نوع جایگاه ممکن است مسقف یا غیر مسقف و فقط محلی برای تجمع شترمرغ ها باشد. در جایگاه باز تهویه به طور طبیعی انجام می گیرد و نور نیز به طور طبیعی تأمین می شود و تهویه مشکلی برای حیوان ایجاد نمی کند.

جایگاه نیمه باز
عبارت است از جایگاهی که هر سه طرف آن بسته و دارای سقف مناسب می باشد. طرف باز آن به سمت بهاربند و گردشگاه شترمرغ طراحی شده است و دور از مسیر جریان بادهای موسمی و سیلاب ساخته می شود. برای تهویه و استفاده از نسیم، پنجره هایی در دیوار شمالی در نظر گرفته می شود که در مواقع ضروری از آن استفاده می گردد.

جایگاه بسته
این نوع جایگاه معمولاً برای پرورش شترمرغ تا سه ماهگی در مناطق مختلف و پرورش شترمرغ در مناطق سردسیری از مصالح مختلف و به شکل های مختلف طراحی و بر اساس شرایط اقلیمی، آب و هوایی، میزان بارندگی سالانه و همچنین امکانات موجود در منطقه ساخته می شود. نوع سیستم پرورش (پرواری یا داشتی) نوع تأسیسات را تعیین می کند. این نوع جایگاه ها هزینه اقتصادی زیادی را به پرورش دهنده شترمرغ تحمیل می کنند. ولی به طور کلی طوری طراحی می شوند که از نرده های متحرک برخوردار باشند و بر حسب طول سال و میزان نیاز تغییر می کند و قابل تبدیل و تغییر نسبت به اهداف دیگر پرورش شترمرغ نظیر نگه داری شترمرغ های داشتی، پرواری، انبار، بیمارستان و غیره می باشد. این نوع جایگاه معمولاً در مناطق سردسیر و یا برای پرورش جوجه شترمرغ ها تا سه ماهگی ساخته می شود.

عوامل مؤثر در انتخاب محل برای احداث مزرعه
نکات مهمی وجود دارد که لازم است قبل از آغاز احداث ساختمان و تجهیزات شترمرغ مورد توجه قرار گیرند:

1- محل احداث جایگاه به بازار مصرف و صنایع تبدیلی و کشتارگاه نزدیک باشد تا پوست و گوشت قبل از فاسد شدن و پرنده ی زنده به آسانی و با صرف کم ترین هزینه منتقل شود.

2- جایگاه شترمرغ باید پشت به وزش بادهای موسمی و محلی، و رو به طرف جنوب و جنوب غربی ساخته شود و در مسیر جریان سیلاب های فصلی قرار نداشته باشد.

3- جایگاه شترمرغ باید دارای جاده اصلی و آسفالته و تا حد امکان نزدیک به شهرها یا روستاها ساخته شود تا هزینه حمل و نقل و به عبارتی هزینه تردد وسایل نقلیه به حداقل برسد.

4- محل جایگاه نگه داری شترمرغ باید دور از مراکز جمعیت و کارخانجات باشد تا سبب آلودگی برای آن جمعیت نشود.

5- زمین مورد استفاده در احداث جایگاه، مسطح و مرتفع تر از زمین های اطراف باشد.

6- از آنجا که شترمرغ ها زمین های باز و هموار را ترجیح می دهند، زمین های پر از پستی و بلندی، کوهستانی، سنگلاخی و شیب دار برای آنها مناسب نیستند. مکان های که زیاد از حد از درخت پوشیده شده اند. نیز مشکل ساز خواهند بود، زیرا پرندگان وحشی را به سوی خود جلب می کند.

7- جایگاه شترمرغ در محلی ساخته شود که امکان تأمین برق و آب آشامیدنی برای حیوانات و کارگران امکان پذیر باشد.

8- زاویه نور خورشید برای جایگاه شترمرغ باید طوری طراحی شود که در زمستان از حداکثر نور خورشید و در تابستان از شدت نور مستقیم در امان باشد.

9- آب آشامیدنی مورد استفاده باید کیفیت سالم داشته و عاری از هر گونه آلودگی میکروبی و شیمیایی باشد و شوری آن بیش از حد نباشد.

10- پرندگان بالغ باید دو بار در روز یعنی یک بار در اوایل روز و یک بار در وسط یا میان عصر تغذیه شوند. جوجه ها باید حداقل پنج بار در روز سرکشی شوند.

11- با قوانین جهاد کشاورزی منطقه و موانع و محدودیت های احداث مزارع پرورش شترمرغ آگاه باشید تا سرمایه گذاری انجام شده با مشکل رو به رو نگردد.

استانداردهای تأسیس جایگاه شترمرغ
گردشگاه و جایگاه در سنین مختلف برای جوجه، پرنده جوان و شترمرغ مادر بسته به هدف پرورش و نوع سیستم پرورش و تولید دارای طراحی متفاوت می باشد. جایگاه های مختلف باید طوری طراحی شوند که حرکت روزانه پرسنل برای انجام عملیات و نیز گردش کار برای آنان راحت باشد. در عین حال باید سبب کاهش انتقال بیماری ها نیز گردد.

حداقل مساحت برای یک جفت مولد، 800 متر مربع است. برای هر شترمرغ ماده اضافی 200 متر مربع و برای هر شترمرغ نر اضافی 800 متر مربع اضافه گردد.

دویدن در محوطه، سلامت پرنده را تضمین می کند و در محاسبه فضا حداقل مسافت لازم برای دویدن و پریدن شترمرغ 40 متر در نظر گرفته می شود. در صورتی که پرندگان صرفاً به سیله چرای آزاد نگه داری می شوند. یک هکتار یونجه با شبدر قرمز برای هر 8 تا 12 پرنده بالغ در نظر گرفته می شود.

مساحت مفید زیربنای مورد نیاز به ازای هر دو تا سه مولد مادر با یک مولد نر (ترکیب تولید مثلی) حدود 30 متر مربع فضای مسقف و 1000 تا 3000 متر مربع بهاربند می باشد که بر اساس ترکیب گله و نوع مدیریت مزرعه و نیازهای جنبی از جمله جایگاه نگه داری تا یک ماهگی، جایگاه نگه داری تا 3 ماهگی، جایگاه نگه داری تا پروار، جایگاه نگهداری تا 12 ماهگی ماده ها و تا زمان بلوغ و جوجه کشی را باید به صورت جداگانه طراحی نمود. بهتر است جوجه کشی و پرورش جوجه ها در محلی کاملاً مجزا انجام گیرد. حداقل فضای مورد نیاز برای جوجه کشی و قرار دادن ستر و هچر در دو مکان کاملاً مجزا حدود 70 متر مربع می باشد.