انواع روکش دندان

روکش دندان چیست؟
آنچه از سوی آفریدگار بدون عیب و نقص سالم و سفید و بدون اشکال به ما هدیه می شود، طی دورانی کوتاه یا بلند آسیب می بیند و تخریب می شود. آنگاه ناچاریم از علم نه چندان کامل بشر سود بجوییم و آن را در حدی قابل قبول و نه به شکل عالی و کامل دوباره بسازیم. صحبت از دندان هاست که هر چند سالم و بی عیب و نقص در دهان ما می رویند، طی چند سال، گاه آنچنان با بی مهری صاحبان خود روبه رو می شوند که به شدت تخریب شده و برای بازسازی آنها ناگزیر به استفاده از علم و تکنولوژی خاص آن هستیم.
دندان ها در اثر عدم رعایت بهداشت و تغذیه نادرست، در معرض پوسیدگی قرار می گیرند. اگر برای درمان این پوسیدگی ها زود اقدام و آنها را ترمیم کنیم، نیاز به تداخل و دستکاری چندانی از سوی دندانپزشک نخواهند داشت و به راحتی ترمیم می شوند. اما گاهی پوسیدگی ها چندان پیشرفت می کنند که نسج زیادی از دندان از بین می رود و ساختمان دندان تا حد زیادی تخریب می شود. برای درمان این دندان ها و بازسازی دوباره آنها، روکش های دندانی به کمک آمده اند. به کمک این روکش ها دندان دوباره ساخته می شود و می توان امید داشت که تا چند سال دندان به کمک روکش در دهان باقی ماند.

● کلاهی بر سر دندان
تخریب دندان ها ممکن است در اثر پوسیدگی یا ضربه اتفاق بیفتد. دندان هایی که پوسیدگی های شدید دارند، مقدار زیادی از نسج خود را از دست می دهند و دندانپزشک برای بازسازی آنها مجبور به استفاده از روکش ها خواهد شد.

گاهی اوقات ضربه هایی که به دندان ها می خورد نیز باعث می شود که دندان بشکند. اگر شکستگی دندان کوچک باشد می توان آن را به کمک مواد پرکردنی، ترمیم کرد اما شکستگی های بزرگ دندان باید به کمک روکش ها اصلاح شوند.
دندان های دچار شکستگی های مادرزادی مثل دندان های میخی شکل یا دندان هایی که اندازه های کوچک تر یا نامتناسب با دندان های دیگر دارند و نیز بدرنگی های دندان ها، به کمک روکش ها قابل اصلاح است. در مجموع به کمک یک روکش می توان عملکرد و یا زیبایی از دست رفته یک دندان را به آن باز گرداند.
روکش ها از جنس های مختلفی ساخته می شوند. ماده ای که روکش یا هر گونه پروتز دندانی از آن ساخته می شود باید با خصوصیات و شرایط دهان سازگاری داشته باشد مثلا به راحتی زنگ نزند و مواد سمی برای بدن در آن به کار نرفته باشد.
جالب است بدانید که طلا یکی از سازگارترین مواد با بدن انسان است و انتخاب خیلی مناسبی برای ساخت روکش های دندانی محسوب می شود. این خصوصیات، طلا را به عنوان ماده ای مناسب برای ساخت روکش ها، معرفی می کند:
▪ لایه نازکی از طلا، استحکام خوبی همراه خواهد داشت بنابراین برای ساخت روکشی از جنس طلا برای دندان ها لازم نیست مقدار زیادی از نسج دندان تراشیده شده و فضا برای قرارگیری روکش ایجاد شود.
▪ طلا خصوصیات تطابق پذیری خیلی خوبی در هنگام ذوب و ساخت روکش دارد بنابراین یک تکنسین دندانپزشکی خواهد توانست به کمک طلا روکش بسیار دقیق و کاملی را در لابراتوار تهیه کند.
در کنار این خصوصیات خوب طلا، یکی دو اشکال عمده در استفاده از آن باعث شده که این ماده نجیب، در سال های اخیر، به ندرت به کمک دندانپزشکان بیایدد.
تا چندین سال پیش، طلا به عنوان یک سرمایه و نیز زیوری برای دندان ها در دهان افراد قرار می گرفت به عبارتی اگر کسی می خواست پولی ذخیره کند، دندان های جلوی خود را باروکشی از طلا می پوشاند تا این دندان های طلا هم به کار زیبایی بیایند و هم اگر روزی صاحب دندان ها نیاز مالی داشت یکی از دندان ها را بکشد و با فروش طلای آن پولی به دست آورد. از طرفی برای ترمیم و بازسازی دندان های تخریب شده هم روکش های طلا، استفاده بسیار عمومی داشتند.
اما امروزه روکش های طلا با هزینه بسیار سنگین ساخته می شوند و گران قیمت هستند بنابراین استفاده از طلا در ساخت روکش های دندانی، کم کم جای خودش را به موادی از جنس چینی و پرسلن و فلزهای ارزان قیمت تر داده است. از طرفی با تغییر ارزش های زیبایی دیگر دندان های طلا ملاکی برای زیبایی محسوب نمی شوند بلکه گرایش عمومی به داشتن دندان هایی ردیف و سفید پیش رفته است.
امروزه، روکش های دندانی ممکن است برای دندان های عقب از جنس تمام فلز ساخته شود زیرا این دندان ها اغلب در معرض دید نیستند اما بیشترین روکش های ساخته شده در لابراتورهای امروزی دندانپزشکی از فلز ساخته شده و روی آن لایه ای از جنس چینی یا پرسلن قرار می گیرد. پرسلن دندانپزشکی در رنگ های مختلفی از سفید در بازار موجود است و دندانپزشک قدرت انتخاب زیادی دارد تا رنگی از پرسلن متناسب با دندان های کناری را برای روکش در حال ساخت بیمار انتخاب کند.

● قدم به قدم
برای قرار دادن یک روکش بر روی دندان، مراحل مختلفی باید طی شود. اول از همه دندانپزشک، دندان مورد نظر را از نظر موقعیت، وجود فضای کافی در فک مقابل، وضعیت لثه و.... بررسی می کند و اگر تمام شرایط برای قرارگیری یک روکش بر روی دندان مناسب بود، مرحله به مرحله کارهای مربوط به روکش را پیش می بردد:
▪ تمام پوسیدگی های دندان برداشته می شود و سپس دندان به کمک یک ماده ترمیم کننده مناسب مثل آمالگام یا کامپوزیت به صورت کامل ترمیم می شود. در ابتدای کار، در صورت نیاز بی حسی انجام می شود.
▪ فرم خاصی از تراش برای دندانی که قرار است زیر روکش برود لازم است. برای قرار گرفتن دندانی که زیر روکش می رود لازم است دندان در اطراف و سطح جونده به فرمی تراش بخورد و از نسج دندانی آن حذف شود که فضای کافی برای قرارگیری روی دندان ایجاد شود. بعد از آنکه تراش دندان کامل شد، از ناحیه دندان تراش خورده و همچنین فک مقابل آن قالب گیری می شود و قالب تهیه شده برای ساخت روکش به لابراتوار دندانپزشکی (محلی که دندان های ساختنی در آنجا تهیه می شوند) ارسال می شود تا روکش موردنظر ساخته شود. روی دندان تراش خورده معمولا روکش موقتی قرار می گیرد و بیمار مرخص می شود.
▪ در جلسه ملاقات بعدی، پایه فلزی روکش ساخته شده روی دندان موردنظر امتحان می شود. در این جلسه باید مسائلی مثل تطابق کامل روکش با دندان و وضعیت آن نسبت به لثه بررسی شود و رنگ روکش انتخاب شود و بیمار برای جلسه بعدی فراخوانده شود.
▪ در این جلسه روکش ساخته شده ای که روی آن لایه چینی (پرسلن) هم قرار گرفته بر روی دندان امتحان می شود و رنگ آن بررسی می شود. در مورد رنگ روکش ساخته شده از بیمار هم نظرخواهی می شود و اگر مورد رضایت بود، روکش به صورت موقت بر روی دندان چسبانده می شود.
▪ بعد از چند هفته اگر مشکلی برای روکش به وجود نیامد، به صورت دائمی به دندان چسبیده می شود.
▪ گاهی اوقات لازم است روکش بر روی دندانی قرار بگیرد که تاج آن به دلیل تخریب کاملا از بین رفته است. این دندان ها معمولا درمان ریشه می شود و سپس قسمتی از پرکردگی داخل کانال خالی شده و میله ای به نام پست (post) داخل آن قرار می گیرد که این میله باعث گیر روکش به دندان خواهد شد. در قسمت بالای میله هم قسمتی شبیه تاج بازسازی می شود، که به کلاهک (core) معروف است. این دو قسمت به دندان چسبانده می شود و سپس مراحل بعدی ساخت روکش مانند دندان عادی ادامه پیدا می کند.

● بریج، پلی به سمت با دندان شدن
اگر دندان یا دندان هایی از دهان ما کشیده شود و دوست داشته باشیم که آنها را به نوعی جایگزین کنیم، بریج دندان یکی از راه حل های جایگزینی دندان های از دست رفته است. برای قرار دادن بریج باید دندان های دو طرف منطقه بی دندان، به همان شکلی که برای قرار دادن روکش ذکر شد، تراش بخورند (حتی اگر این دندان ها سالم باشند) و سپس چند روکش به هم پیوسته به شکل یک پل از یک سمت ناحیه بی دندان تا سمت دیگر دندا ن ها را به هم وصل کنند و ناحیه بی دندان هم به کمک روکش های میانی پر شودد.

● بهداشت روکش و بریج
دندان های دارای روکش باید مثل دندان های طبیعی مسواک بخورند و برای سلامت لثه های اطراف آن مراقبت و استفاده از دهانشویه های ملایم مثل آب نمک یا دهانشویه هایی که از سوی دندانپزشک تان توصیه می شود، مفید است. برای تمیز کردن قسمت بی دندانی یک بریج باید از نخ دندان های مخصوص زیر بریج یا مسواک های بین دندانی استفاده کرده و این مناطق را به طور کامل تمیز کنیم. سایر نکات بهداشتی مثل مسواک، نخ دندان و دهانشویه ها باید همانند دندان های طبیعی، برای دندان های دارای روکش و بریج هم استفاده شوند.

کاربردها
روکش دندان در موارد زیر استفاده می شود:
1. دندان هایی که به علت پرکردگی وسیع شکننده هستند.
2. دندان هایی که تاجشان شکسته باشد یا نسج باقی ماندهٔ دندان توانایی نگه داشتن پرکردگی را نداشته باشد.
3. در دندان هایی که معالجهٔ عصب شده اند، از آنجایی که مقدار زیادی از نسج مینا و عاج برداشته می شود و نیز به علت قطع شدن تغذیهٔ داخلی و خشک شدگی نسبی بافت دندان، یا به علت تغییر رنگ ناشی از خونریزی دندانی یا بیماری پالپ استفاده از روکش دندان توصیه می شود.
4. در ترمیم زیبایی دندان های بدرنگ یا بدشکل.
5. برای ترک های دندانی.
6.بازسازی سطوح جوندهٔ دندان.

انواع روکش دندان کدام است؟

روکشهای تمام فلزی ( all metal)
همانطور که از نام آن بر می آید تمام بخش پوشش دهنده دندان از فلز ساخته شده که بسته به نوع فلزات موجود در آلیاژ آن می تواند فلز سفید یا زرد باشد.

مزایا:

بهترین روکش دندان است. چرا که تراش دندان بسیار کمتر است، باعث سایش دندانهای مقابل نمی شود، ماندگاری بسیار بالایی دارد چون کاملا فیت دندان می شود.

معایب:

تنها عیب آن ظاهر نازیبای آن است.

جنس روکشهای تمام فلز:

هیچ وقت یک فلز به صورت خالص نمی تواند جهت روکش استفاده شود، همیشه آلیاژهای فلزی هستند که برای روکشهای دندانی مورد استفاده قرار می گیرند.

آلیاژهای قیمتی ( precious):

آنچه که در انواع روکش دندان به عنوان گلد استاندارد محسوب می شود همین نوع روکش است. 60℅ این آلیاژها شامل فلزات قیمتی ( طلا، پلاتینیوم، وگاهی پالادیوم) است که بالغ بر 40℅ آن طلاست. این همان چیزیست که در اصطلاح عموم جامعه « دندان طلا» نامیده می شود.

آلیاژهای نیمه قیمتی (semi precious):

که بیش از 25℅ از فلزات قیمتی تشکیل شده است.

آلیاژهای معمولی (non precious):

کمتر از 25℅ فلزات قیمتی را شامل می شود. و بقیه آن شامل نیکل، کروم و...

روکش سرامیکی دندان (all ceramic)
همانطور که از نام آن بر می آید، روکشهای تمام سرامیک به طور کامل از نوعی چینی مانند پرسلن ساخته شده است.

مزایا:

این روکشها در مقایسه با روکشهای pfm که روتین مطبهای دندانپزشکی است بسیار طبیعی تر به نظر می رسد چرا که فلزی در زیر آن به کار نرفته است.

لبه فلزی ناشی از روکشهای pfm معمول وجود ندارد

اگر کسی به آلیاژهای موجود در فلز آلرژی داشته باشد، می تواند این روکشها را مد نظر داشته باشد.

معایب:

ساختار این انواع روکش بسیار ضعیف است. بنابراین فقط در دندانهای قدامی که زیبایی مد نظر است مورد استفاده قرار می گیرد.

انواع روکشهای سرامیکی ( تمام سرامیک):

1) پرسلن جاکت کراون: که بیش از صد سال پیش با عنوان روکش تمام سرامیک ابداع شد و بسیار ضعیف است و به همین دلیل امروزه زیاد مورد استفاده نیست.

2) پرسلنهای مدرن: که ادعا دارند با همان زیبایی جاکت کراون استحکام بالاتری دارند.

روکش زیرکونیا
روکشهای pfm ترکیب سرامیک و فلز ( چینی باند شده به فلز)
آنچه که امروزه به عنوان روکش به صورت غالب در مطبهای دندانپزشکی استفاده می شود همین نوع روکش است.در واقع بخش فلزی دور تا دور دندان را پوشش می دهد و به عنوان بخش هسته ای استحکام روکش را سبب می شود و پرسلن یا چینی روی آن، زیبایی روکش را منجر می شود. در واقع ترکیبی از زیبایی و استحکام.

مزایا:

استحکام بالا تر در مقایسه با روکش سرامیکی دندان،

فیتنس خوب فلز با دندان ( عمر این روکشها از تمام فلزها کمتر و از تمام سرامیکها بیشتر است.)

معایب:

سایش دندان مقابل در مواردی که گلیز روکش از بین رفته است.

احتمال ترک یا پریدگی چینی روکش.( اگر کم باشد ترمیم با کامپوزیت و اگر زیاد باشد تعویض روکش مدنظر قرار می گیرد.)

بعضی موارد فلز لبه روکش دیده می شود، به ویژه بعد از تحلیل لثه که این اتفاق مهمی است به ویژه در دندانهای قدامی.

ضخامت بالاتری از دندان تراش میخورد.

روکش دندان زیرکونیوم ( zirconium crowns)
و اما روکش دندان زیرکونیا ( روکش زیرکونیوم)، یکی از انواع روکشهای تمام سرامیک است که به کمک فریمهای زیرکونیومی تقویت شده است.از لحاظ ساختاری مشابه pfm است با این تفاوت که به جای استفاده از فلز در مرکزروکشهای زیرکونیا روکش از زیرکونیوم استفاده می شود که رنگ آن سفید است ولی استحکام آن به اندازه و یا حتی بیشتر از آلیاژهای فلزی است.

مزایا:

فیتنس عالی،

استحکام بالا در هر نقطه از دهان.

زیبایی دندانهای طبیعی را احیا می کند،

سیاهی لبه لثه که در روکشهای pfm بسیار شایع است در آن دیده نمی شود.

در افرادی که آلرژی فلزی دارند قابل استفاده است

معایب:

قیمت روکش دندان زیرکونیوم به نسبت گرانتر است.

اگر گلیز نشده باشد منجر به سایش دندان مقابل می شود.