همه چیز درباره ماموگرافی

ماموگرافی چیست ؟
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که ماموگرافی انجام داده باشید، اما اگر تا الان با آن سر و کار نداشتید و به تازگی قرار است این تصویربرداری را انجام دهید، با ما در این مقاله همراه باشید تا به این سوال جواب دهیم که ماموگرافی چیست و چگونه انجام می شود؟

ماموگرافی یک روش تصویربرداری از سینه است که از اشعه ایکس با دز پایین استفاده می شود. هدف از انجام ماموگرافی تشخیص سرطان سینه در مراحل ابتدایی است که کار درمان هم در این مرحله بسیار ساده تر است.

البته صرفا برای شناسایی سرطان سینه به کار گرفته نمی شود. به طور کلی برای بررسی بافت سینه مورد استفاده قرار می گیرد.

این تصویربرداری یک روش کاملا غیر تهاجمی است و هیچ وسیله یا سوزنی به بدن بیمار وارد نمی شود. در این روش، اشعه ایکس به ناحیه سینه، با یک دُز پایین وارد می شود و تصاویر در نهایت بر اساس میزان جذب پرتو، ساخته می شود.

روش تصویربرداری با پرتوی ایکس، قدیمی ترین روش و در عین حال پرکاربردترین روش تصویربرداری در پزشکی است.

آیا ماموگرافی یک روش ایمن است؟
اگرچه در برخی از دستگاه های ماموگرافی پیشرفته، میزان تابش اشعه ایکس کمی بالاتر از میزان این پرتو در دستگاه های ماموگرافی معمول است ولی تمامی این دستگاه ها طبق نظر FDA جز روش های ایمن محسوب می شوند و میزان پرتوی ایکس در حد استانداری است.

تحقیقات بسیاری نشان می دهد که انجام تست های غربالگری برای تشخیص سرطان سینه از طریق ماموگرافی بسیار اثربخش بوده است و در تشخیص به موقع آن موثر است.

موارد استفاده معمول ماموگرافی چیست ؟
ماموگرافی به عنوان یک روش تشخیص سرطان سینه در مراحل ابتدایی که هنوز بیماری، هیچ اثری از خود نشان نداده است، استفاده می شود. همچنین از این روش برای شناسایی و تشخیص بیماری های سینه در زنانی که نشانه هایی از جمله توده یا درد، یا تغییراتی در نوک سینه مشاهده می کنند کاربرد دارد.

غربالگری ماموگرافی
جالب است اگر بدانیم انجام به موقع ماموگرافی و به صورت غربالگری می توان تا 2 سال زودتر، قبل از اینکه بیمار یا پزشک چیزی را احساس کند، متوجه سرطان سینه شد و با درمان های ساده تر، سرطان سینه را درمان کرد.

امروزه انجام غربال گری در کشورهای پیشرفته مانند آمریکا برای زنان بالای 40 سال، برای خانم ها به صورت سالیانه انجام می گیرد ولی در کشور ما خوب است از سنین 35 تا 39 سال انجام شود و بین سنین 40 تا 50 سالگی هم توسط پزشک معمولا هر یک سال یا دو سال یک مربته ماموگرافی تجویز می شود.

همچنین در خانم هایی که سابقه سرطان پستان در خانواده شان وجود دارد، حتما لازم است از سن 35 سالگی به صورت سالیانه چکاپ صورت گیرد تا در صورتی که مورد مشکوکی مشاهده شود، پزشک به سرعت بتواند برای درمان اقدام کند.

ماموگرافی تشخیصی
ماموگرافی تشخیصی هم معمولا برای ارزیابی بیمارانی که موارد مشکوکی (نظیر توده هایی در سینه یا ترشحات نوک سینه) توسط بیمار یا پزشک دیده می شود استفاده می شود و عکس برداری از نواحی که مد نظر پزشک است، توسط دستگاه صورت می گیرد.

چگونه خود را برای ماموگرافی آماده کنیم؟
اگر قصد انجام ماموگرافی دارید، لازم است حتما پزشک خود را در جریان هر گونه عمل جراحی که در گذشته انجام داده، هورمون هایی که استفاده کرده اید یا سابقه بیماری سرطان سینه در خانواده تان، به پزشک اطلاع دهید.

خیلی خوب است که انجام ماموگرافی دقیقا هفته قبل از پریودی نباشد، زیرا در این بازه سینه ها حساس هستند و با توجه به اینکه توسط دستگاه، باید سینه ها تحت فشار قرار گیرند، بسیار دردناک می شود.

بهترین زمان برای انجام ماموگرافی، یک هفته بعد از پریودی است. حتما پزشک یا رادیولوژیست بخش ماموگرافی را اگر باردار هستید، در جریان بگذارید.

توصیه انجمن ACS آمریکا در خصوص ماموگرافی
انجمن ACS آمریکا موارد زیر را هم برای انجام ماموگرافی پیشنهاد می کند که رعایت کنید:

از دئودورانت، پودر های ضد تعریق یا لوسیون در ناحیه زیر بغل یا روی سینه ها در روز ماموگرافی استفاده نشود. استفاده از این موارد ایجاد آرتیفکت یا درست نما می کند و امکان دارد در ماموگرافی این مواد به عنوان لکه های کلسیم خودنمایی کنند.
هرگونه مورد مشکوکی را حتما با رادیولوژیست ماموگرافی در میان بگذارید.
تصاویر و اطلاعات قبلی ماموگرافی خود را به همراه داشته باشید و به رادیولوژیست نشان دهید. این کار بسیار در مقایسه شرایط قبلی شما با نتایج الان تصویربرداری به ماموگرافیست کمک می کند.
حتما از نتیجه ماموگرافی خود از دکتر سوال کنید. اینطور با خودتان قضاوت نکنید که چون پزشک چیزی به من نگفته است، همه چیز نرمال است. بنابراین حتما از زبان دکتر نتیجه آزمایش را بشنوید.

شکل دستگاه ماموگرافی شبیه چیست؟
دستگاه ماموگرافی، شبیه یک جعبه مستطیلی است که در داخل تیوب آن، پرتوی ایکس، تولید می شود. این دستگاه اشعه ایکسی انحصاری برای تصویربرداری از سینه ها تولید می کند. زیرا میزان دُز تولیدی پرتوی ایکس برای سینه ها با سایر اندام ها کاملا متفاوت است. به این یونیت دستگاه، تجهیزاتی متصل شده است که سینه را فشرده و نگه می دارد و زاویه تصویربرداری را نیز مشخص می کند. چون معمولا از زوایای مختلف تصویربرداری صورت می گیرد.

اصول تصویربرداری ماموگرافی چیست ؟
پرتوی ایکس یک شکلی از تابش مانند نور یا امواج رادیویی است و با چشم اصلا دیده نمی شود. پرتوی ایکس از بسیاری از اشیا عبور می کند که بدن انسان هم جز یکی از این موارد است. زمانی که به صورت هدفمند به یک قسمت از بافت انسان تابیده می شود، بسته به بافت داخل بدن، مقداری از پرتو تضعیف می شود که با استفاده از فیلم های عکاسی یا روش های آشکارسازی دیگری، تصویری از بافت مورد مطالعه ساخته می شود.

رنگ بافت های مختلف بدن در تصاویر
بخش استخوانی بدن به دلیل تراکم بالاتری که دارد میزان بیشتری پرتوهای ایکس را در مقایسه با بافت های نرم مثل عضله، چربی یا ارگان های بدن، جذب می کند.

قسمت هایی که مربوط به استخوان است در فیلم عکاسی سفید دیده می شود، قسمتی که مربوط به بافت نرم است به صورت قسمت های خاکستری دیده می شود و قسمت هایی که مربوط به هوا در داخل بافت است، به رنگ سیاه دیده می شود.

در دستگاه های قدیمی تر معمولا یک فیلم عکاسی بزرگ همانند فیلم هایی که در عکاسی استفاده می شود، به کار گرفته می شود ولی امروزه در دستگاه های مدرن تر، فیلم های عکاسی حذف شده و به صورت الکترونیکی ذخیره می شود. این تصاویر ذخیره شده، به راحتی در دسترس هستند و برای مدیریت فایل های بیماران نیز به راحتی قابل استفاده است.

آخرین تکنولوژی در ماموگرافی
در آخرین تکنولوژی های دستگاه های ماموگرافی، دستگاه به صورت چرخشی شروع به تصویربرداری از بافت سینه می کند و در نهایت یک تصویر سه بعدی به صورت الکترونیکی در دسترس پزشک رادیولوژیست قرار می دهد.

روش انجام ماموگرافی چگونه است؟
ماموگرافی به صورت ایستاده انجام می شود. در حین تصویربرداری، پزشک رادیولوژیست موقعیت قرارگیری سینه را در یونیت ماموگرافی مشخص می کند. سینه بیمار در حین انجام ماموگرافی توسط پَدِل های پلاستیکی به صورت تدریجی فشرده می شود.

دلایل فشرده سازی سینه
فشرده سازی سینه به دلایل زیر حتما باید انجام شود:

برای اینکه ضخامت سینه کاهش پیدا کند و به طور کامل بافت سینه در تصویر نمایش داده شود.
به دلیل پخش شدن بافت سینه، ناهنجاری های کوچک که امکان دارد در داخل بافت پنهان بماند، کاملا دیده شود.
به دلیل اینکه از دُز پایینی از اشعه ایکس استفاده می شود، نیاز است که بافت کاملا پخش شود تا تصویر به درستی تشکیل شود.
نگهداری سینه و فشرده سازی آن به دلیل آنکه محو شدگی در تصویر ایجاد نشود.
کاهش پرتوهای ایکس پراکنده شده به دلیل ضخامت کمتر بافت.
بنابراین، نیازی به نگرانی از بابت فشرده سازی سینه نداشته باشید. درست است که به صورت موقت، در چندین دقیقه فشار زیادی به سینه وارد می شود ولی با انجام این آزمایش می توان مطمئن بود که مشکلی وجود ندارد و یا در مراحل ابتدایی، بیماری را شناسایی کرد و خطراتی که شاید در آینده شما را تهدید کند، دیگر وجود نخواهد داشت.

تعداد تصویرهایی که گرفته می شود معمولا از دو زاویه تصویربرداری انجام می شود. یکی از بالا به پایین و دیگری هم به تشخیص پزشک از زاویه انجام می شود. این روند برای هر سینه انجام شده؛ بنابراین در نهایت 4 تصویر به صورت معمول گرفته می شود.

اما اگر تعداد بیشتری عکس از سینه گرفته شد، نگران نباشید. زیرا امکان دارد کمی جابه جایی باعث محوشدگی تصویر شده باشد. یا به صلاحدید رادیولوژیست باید از زوایای دیگر یا بزرگنمایی های دیگر تصویربرداری انجام شود.

زمانی که در موقعیت مطلوب قرار گرفته باشید، پزشک از شما خواهد خواست که نفستان را در سینه برای چند ثانیه حبس کنید تا اشعه ایکس تابانده شود. در این زمان رادیولوژیست نیز به داخل اتاق کنترل می رود تا دستور تاباندن اشعه ایکس را صادر کند.

زمانی که آزمایش انجام شد، همان طور که تأکید کردیم حتما نتیجه آزمایش را از زبان پزشکتان بشنوید تا از بروز خطاهای احتمالی جلوگیری کنید.

معمولا نتیجه آزمایش چیزی در حدود 30 دقیقه زمان می گیرد و بعد از 30 دقیقه می توانید از نتیجه آزمایش خود مطلع شوید.

در زمان آزمایش و بعد از آن چه حسی خواهید داشت؟
در زمان تصویربرداری به دلیل اینکه از پدل های پلاستیکی به منظور فشرده سازی استفاده می شود، معمولا احساس درد در ناحیه سینه کاملا طبیعی است. بعضی از خانم ها که سینه های حساس تری دارند معمولا احساس ناخوشایندی را تجربه می کنند.

اما اگر به هر دلیل، خانمی نتواند این میزان درد را تحمل کند، حتما می بایست رادیولوژیست را در جریان بگذارد تا متوجه ناراحتی و درد فرد گردد. اگر میزان درد بیش از حد معمول باشد، معمولا رادیولوژیست میزان فشرده سازی را کاهش خواهد داد.

اما خوب است یک نکته را بدانیم که هر چه میزان فشرده سازی بیشتر باشد، کیفیت تصاویر خروجی بالاتر خواهد بود. بنابراین توصیه ما این است که تا جایی که امکان دارد بهتر است درد را تحمل کرد.

چه کسی ماموگرافی را تفسیر می کند؟
همان طور که تا اینجا برای شما توضیح دادیم، رادیولوژیستی که آموزش های کاملی در این خصوص دیده است، تصویربرداری را انجام می دهد و آنالیز و تفسیر تصاویر نیز بر عهده او است.

آن ها نتایج را تفسیر می کنند و به صورت گزارش در اختیار پزشک قرار می دهند و یا جواب آزمایش را به بیمار ارجاع می دهند که به پزشک خود برساند.

بنا به تشخیص پزشکِ شما، شاید نیاز به معاینات بعدی باشد. دلیل آن هم شاید به خاطر وجود بافت های غیر عادی در داخل سینه باشد که به منظور شناسایی دقیق تر بافت مورد نظر، این معاینات مورد نیاز است.

محدودیت های ماموگرافی چیست ؟
تصاویر ماموگرافی معمولا به تنهایی برای تشخیص وجود یک توده سرطانی خوش خیم یا بد خیم کافی نیست. اگر یک ناحیه از بافت سینه به نظر مشکوک برسد، رادیولوژیست شما قطعا مطالعات تشخیصی بیشتری را توصیه می کند. مثلا روش نمونه برداری از بافت سینه.

تفسیر تصاویر ماموگرافی به دلیل اینکه بافت سینه هر زن متفاوت است، اغلب کار دشواری است. همچنین اگر جراحی سینه نیز انجام شده باشد، تفسیر تصاویر سخت تر می شود.

این نکته خیلی مهم است که متوجه باشیم که همه سرطان های سینه از طریق ماموگرافی قابل تشخیص نیستند. افزایش تراکم بافت سینه، می تواند تشخیص بافت سرطانی را دشوار کند.

ایمپلنت های سینه نیز امکان دارد، خواندن تصاویر ماموگارفی را دچار خطا کند. دلیل این امر هم جنس ایمپلنت های سینه است که چون از سیلیکون و سالین تشکیل شده است، اشعه ایکس نمی تواند به راحتی از این مواد عبور کند و به اصطلاح، پرتوی ایکس بلاک می شود. البته رادیولوژیست ها کاملا می دانند که چگونه با وجود ایمپلنت، تصویر برداری را انجام دهند که به ایمپلنت آسیب وارد نشود و در عین حال تصویر خوبی تشکیل شود.