تحولات انرژی در ریاست جمهوری جو بایدن

انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا در 3 نوامبر 2020 مصادف با 13 آبان 1399، برای انتخاب رئیس جمهور این کشور و معاون او، برگزار شد و با پیروزی نامزدهای حزب دموکرات، جو بایدن (Joe Biden) و کاملا هریس (Kamala Harris)، به پایان رسید. بررسی ها حاکی از آن است که این انتخابات، تأثیر عمیقی بر بازارهای جهانی و سیاست های مرتبط با انرژی، تجارت خارجی و تغییرات اقلیمی خواهد داشت.

امروزه اختلاف دو حزب جمهوری خواه و دموکرات ایالات متحده در مورد این مسائل، بیش از هر زمان دیگری در تاریخ معاصر این کشور است. دیدگاه حزب جمهوری خواه به رهبری دونالد ترامپ در زمینه انرژی در برنامه ای با عنوان «سلطه انرژی (Energy Dominance) » ارائه شده است. این برنامه به دنبال تولید و دسترسی به همه سوخت ها با تمرکز بر منابع سوخت فسیلی فراوان و نقش بسیار محدود شده برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و سیاست های کنترل شده در مواجه با تغییرات اقلیم است.

مبتنی بر برنامه یادشده، دولت ترامپ در اولین روزهای استقرار دولت در سال 2016، رشد تولید نفت و گاز آمریکا و صادرات آن را در اولویت خود قرار داد. ترامپ در این زمینه با صراحت اعلام کرده است که تحت رهبری او «عصر طلایی انرژی آمریکا در حال حاضر در جریان است.

در مقابل حزب دموکرات به رهبری جو بایدن دیدگاه متفاوتی را پیگیری می کند که در ادامه به آن اشاره شده است:

الف) مقابله با پدیده گرمایش زمین و تغییر اقلیم

با تلاش کشورهای اروپایی، در سال 1988 کمیته بین الدولی تغییر اقلیم (IPCC) زیر نظر سازمان جهانی هواشناسی (WMO) سازمان ملل متحد برای بررسی علمی پدیده گرمایش زمین تشکیل شد که متشکل از تعدادی از محققین علوم مختلف بود. وظیفه این نهاد، ارزشیابی تمامی اطلاعات علمی، فنی، اجتماعی اقتصادی موجود درباره تغییرات آب وهوایی در کره زمین است.

گزارش نخست کمیته بین الدولی تغییر اقلیم در سال 1990 منتشر شد. این گزارش فعالیت های انسانی و صنعتی را علت افزایش و تمرکز محسوس گازهای گلخانه ای در جو زمین می داند و پیش بینی می کند که در افق 2100 میلادی، دمای زمین 3 درجه سانتی گراد و سطح آب اقیانوس ها و دریاهای آزاد به میزان 65 سانتی متر افزایش خواهد یافت. بااین حال، اجماع علمی بر روی علل پیدایش گرمایش جهانی وجود ندارد.

بخشی از جامعه علمی معتقدند نظریه تأثیر گازهای گلخانه ای انسان ساخت از قوت و استحکام کافی برخوردار نیست و باید علت این پدیده را در نظریات دیگر مانند تغییرات محوری چرخشی زمین، تغییر الگوی فعالیت های خورشید جستجو کرد.

در پاسخ به هشدارهای کمیته بین الدولی تغییر اقلیم، تلاش ها برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای آغاز شد و منجر به توافق 37 کشور صنعتی در سال 1997 شد[1]. این توافق که با عنوان پروتکل کیوتو[2] شناخته می شود به دلیل عدم اجرای تعهدات کشورهای عضو با شکست مواجه شد. با شکست پروتکل کیوتو، مذاکرات در سطح وسیع تری برای توافقی جدید آغاز شد.

در نهایت بعد از 3 سال رایزنی، در تاریخ 12 دسامبر 2015[3] توافق جدیدی به دست آمد که در آن تمامی کشورهای عضو اعم از در حال توسعه یا توسعه یافته متعهد شدند برنامه ملی خود را به منظور جلوگیری از افزایش دمای کره زمین تا پایان قرن به زیر 2 درجه سانتی گراد و تلاش برای محدود کردن افزایش دما به کمتر از 1.5درجه سانتی گراد نسبت به سطح آن قبل از صنعتی شدن ارائه کنند. توافق مذکور که با عنوان «توافق پاریس» شناخته می شود، با خروج آمریکا از آن در سال 2017 با چالش جدی مواجه شد.

حزب دموکرات در اسناد رسمی خود اعلام کرده است که «ما اقدام فوری برای معکوس کردن اقدامات خطرناک و مخرب دولت ترامپ در زمینه تغییر اقلیم و محیط زیست را به عمل خواهیم آورد. ما در روز اول به توافق پاریس خواهیم پیوست و در این ارتباط تلاش مضاعفی را از ملت ها در سراسر جهان انتظار داریم و ایالات متحده را در موقعیت رهبری جهانی قرار می دهیم جایی که به آن تعلق داریم[4]».

بایدن با تأیید این موضع، اعلام کرده است که به توافق پاریس برمی گردد و از آن فراتر عمل خواهد کرد. دولت بایدن در نظر دارد برنامه ای را دنبال کند که قبل از سال 2050 انتشار گاز کربن دی اکسید را به صفر برساند و در مورد سایر گازهای گلخانه ای مانند متان، اقدامات سختگیرانه ای را اجرایی کند. بایدن اعلام کرده است در 100 روز نخست حضور خود در کاخ سفید، اجلاسی جهانی با موضوع آب وهوا تشکیل می دهد تا مستقیماً رهبران کشورهای بزرگ انتشار دهنده گازهای گلخانه ای جهان را برای اجرای تعهدات بلندپروازانه ملی، بالاتر و فراتر از تعهداتی که قبلاً اعلام کرده اند، ترغیب کند.

وضعیت تقاضای انرژی در صورت تحقق اهداف توافق پاریس

به نظر می رسد با ورود مجدد آمریکا به توافق پاریس، احتمال موفقیت این توافق در دستیابی به اهداف کاهش انتشار گاز کربن دی اکسید افزایش یابد. بر این اساس پیش بینی می شود که تقاضای انرژی فسیلی برای انطباق با اهداف توافق پاریس در دهه آتی به حداکثر مقدار خود خواهد رسید و پس از آن، انرژی تجدیدپذیر با رشد نمایی، جایگزین انرژی فسیلی شود و تقاضای انرژی را تأمین کند. همچنین پیش بینی می شود که بعد از سال 2050، سهم انرژی تجدیدپذیر در تأمین تقاضای انرژی، بیش از انرژی فسیلی باشد.