دستگاه الکتروشوک

تاریخچه الکتروشوک:
الکتروشوک در زمانی در ایتالیا اختراع شد که این کشور به فاشیسم مبتلا بود، این وسیله در آن هنگام، در آن واحد یک امید، یک دروغ و یک وسیله تجاری پرسود شد.

این وسیله را دستگاه چرلتی -بینی هم نامیده می شود. مخترعان این وسیله یک نورولوژیست و روانپزشک اینالیایی به نام اوگو چرلتی و دانشجویش لوسیو بینی بودند. زمانی که این وسیله در آپریل سال 1938 رونمایی شد، یک پیشرفت درمانی عمده محسوب می شد.

پیش از آن برای درمان پاره ای از بیماری های روانپزشکی از تزریق انسولین استفاده می شود، با تزریق انسولین، قند خون بیماران پایین می آمد و آنها به اغما می رفتند، این کار به کاهش علایم برخی از اختلالات روانپزشکی کمک می کرد. این شیوه درمانی را «منفرد جی سَکِل»، ابداع کرده بود. اما این شیوه درمانی پرخطر بود و می توانست صدمات عصبی بی برگشتی در بیماران ایجاد کند.

شیوه دیگر درمانی که تا قبل از استفاده از الکتروشوک استفاده می شد، استفاده از مواد شیمیایی تشنج زای خاصی مثل کاردیازول بود. این شیوه درمانی در سال 1935 توسط «ژوزف ال فون مِدونا» پیشنهاد شد.

شیوه درمانی دیگر که پیش از این در «یک پزشک» در مورد آن نوشته ام، لوکوتومی بخش پیش پیشانی مغز بود که توسط آنتونیو مونیز رواج پیدا کرد و بعدها والتر فریمن آن را در آمریکا تحت نام لوبوتومی مرسوم کرد. اما این شیوه درمانی هم می توانست تأثیرات شدید و غیرقابل برگشتی در بیماران ایجاد کند و به علاوه شیوه پرهزینه ای هم بود.

در چنین شرایطی و در غیاب داروهای روانپزشکی مؤثر که امروزه در اختیار داریم، چرلتی تصمیم گرفت که برای درمان شیزوفرنی (روانگسیختگی) از شوک درمانی یا القای تشنج با جریان الکتریسیته ECT استفاده کند.

اوگو چرلتی در دانشگاه رم تحصیل کرده بود، او که بافت های بدن از جمله مغز را لحاظ میکروسکوپی بررسی کرده در زمره کسانی بود که به ارگانیک بودن بیماری های روانی باور داشت. او زیر نظر بهترین آناتومی دان سیستم عصبی ایتالیا و دانشمندان دیگری که تحولی در رنگ آمیزی بافت ها برای آسان کردن مطالعه میکروسکوپی آنها ایجاد کرده بودند، کار می کرد.

بعد از مدت ها پژوهش، او در سال های دهه بیست به این نتیجه رسید که نمی توان اختلالات روانی را به آسیب بخش خاصی از مغز مرتبط کرد و آناتومی و پاتولوژی در شناسایی منشأ این بیماری های نمی تواند کمکی کند.

در این زمان بود که تحت نظارت او، دانشجویش -بینی-دستگاه الکتروشوک را ساخت.

در آپریل سال 1938، برای اولین بار در طبقه اول کلینیک بیماری های اعصاب و روان دانشگاه سلطنتی رم، این دستگاه آزمایش شد. در این آزمایش یک بیمار شیزوفرنیک که تنها با اصطلاحات خاص خودش ارتباط برقرار می کرد و هیچگونه علایم احساسی از خود بروز نمی داد، شرکت داده شد. سر او تراشیده شد و دو الکترود به گیجگاه های او وصل شد، بعد از چند لحظه تأمل و در حالی که بیمار فریاد می زد، دکمه فشار داده شد و بیمار تشنج کرد.

بعد از به هوش آمدن، بیمار برای اولین بار به محیط پیرامونش، توجه نشان داد و علایمی از بهبودی را نشان داد.

اما یکی از پژوهشگرانی که دفترچه های یادداشت بینی را بررسی کرده است، عقیده دارد که داستان بالا از ابتدا تا انتها تخیلی است و اصلا واقعیت ندارد. تا پیش از داستانی که در بالا خوانید، سه تلاش ناموفق دیگر هم انجام شده بود.

اما علیرغم این عدم صداقت در بازتاب آزمایش های اول، تحقیقات بینی و چرلتی ادامه پیدا کرد، دستگاه تکمیل شد و حق اختراع یا پتنت آن هم رسما ثبت شد. دستگاه به سراسر جهان ارسال شد و بینی و چرلتی را ثروتمند کرد. به زودی مدل های دیگری از دستگاه از جمله یک مدل قابل حمل هم ساخته شد.

اصول عملکرد الکتروشوک:
دفیبریلاتور، دستگاهی است که شوک الکتریکی را به عضله قلب می رساند. قبل از 1960، این سیستم به صورت AC ارائه می شود که جریان 5 تا 6 آمپر یا فرکانس 60 هرتز را در مدت 250 تا 1000 میلی ثانیه در عرض قفسه سینه بیمار اعمال می کردند. این روش عملاً موفقیت چندانی در اصلاح تارلرزه دهلیزی نداشت و اغلب آریتمی های جدیدتری ایجاد می کرد. دستگاه های امروزی که تکامل اساسی یافته اند در زمان روشن بودن دستگاه توسط خازن های موجود در دستگاه، توانایی ذخیره 400 ژول انرژی را دارا می باشند. از 1960 به بعد، تارلرزه برهای DC مختلف ساخته شد. این سیستم ها شارژ dc را ذخیره می کند و روی بدن بیمار دشارژ می شود. تفاوت عمده بین این دستگاه ها، در شکل موج آن ها است. متداول ترین شکل موج ها، موج wnها، تک پالس، تاخیر مخروطی و ذوزنقه ای است.

به طور کلی دفیبریلاتور از یک منبع تغذیه و یا یک باطری داخلی بزرگ برای شارژ نمودن یک خازن حجیم بین مقادیر 5 تا 400 ژول استفاده می کند. دو قطعه فلزی (پرلس) یا همان الکترودها به دفیبریلاتور متصل است و بر روی هر دو طرف سینه بیمار قرار می گیرد. انرژی ذخیره شدن در درون خازن از یک الکترود به الکترود دیگر از میان سینه بیمار (توسط سینه بیمار) آزاد یا دشارژ می گردد که در نتیجه این شوک به قلب منتقل شده و ضربان ریتمیک (منظم) مجدداً به قلب باز می گردد. همچنین دفیبریلاتورها یک مانیتور مربوط به ECG و ثبت کننده الکتروکاردیوگرام دارند که دایماً شکل موج ECG را نمایش می دهد و واحد اندازه گیری آن ژول است.

انواع الکتروشوک (دفیبریلاتور):
دیفیبریلاتورها در انواع کاشتنی، داخلی، خارجی، خودکار و نیمه خودکار ارائه می شوند. نگهداری سیستم در زمان هایی که از دستگاه استفاده نمی شود، لازم است تا شارژ کامل در دمای اتاق که معمولاً بسته به نوع سیستم 4 تا 24 ساعت به طول می انجامد، در حال شارژ مداوم باشد.
بیشتر سازندگان توصیه می کنند که باتری ها بعد از هر استفاده حتماً شارژ شود و هر دو سال یک بار، باتری ها به صورت کلی تعویض شود.

قسمت های تشکیل دهنده الکتروشوک:
کابل برق: برای اتصال دستگاه به برق و تامین انرژی الکتریکی و شارژ باطری های دستگاه به کار می رود.
پروب ثبت ECG: به جهت ثبت همزمان سیگنال های قلبی و تشخیص بازگشت قلب و نیز جه سینکرون کردن شوک ازاین پروب ها استفاده می شود. با توجه به اینکه شوک الکتریکی اعمال شده به بیمار برای تقویت کننده های ECG دستگاه مشکل ساز بوده و موجب خرابی آن ها می شود، باید حتما از یک مدار محافظ استفاده نمود. الکترودهای به کار رفته در اکثر دستگاه های الکتروشوک از نوع چس لید می باشند.
باطری: عموما در الکتروشوک ها یکی از دو نوع باطری زیر به کار می رود:
باطری های نیکل کادمیوم NI-Cd
باطری های سرب اسید SLA
باطری سرب اسید معمولا بزرگ تر و سنگین تر است. باطری های نیکل کادمیوم کوچک هستند و برای تامین ولتاژ مورد نیاز باید چند عدد از آنها را به صورت سری به کار برد.
الکترودهای اعمال شوک: به دو دسته کلی خارجی (external) و داخلی (internal) تقسیم بندی می شوند.
الکترودهای خارجی (external) که به آنها پدال دستی نیز گفته می شود. یکی از پدالها به نام APEX و دیگری به نام ASTERNUM می باشد. پدال ASTERNUM در محل قاعده قلب قرار می گیرد (در بالا) و پدال APEX در نوک قلب قرار می گیرد (در پایین).
الکترودهای داخلی (internal) که به الکترودهای قاشقی نیز موسوم می باشند، جهت اعمال شوک مستقیم به قلب در جریان اعمال جراحی قلب باز به کار می روند.

* نوع دیگری از الکترودهای خارجی (external) نیز وجود دارند که به صورت الکترودهای چسبی بوده و در دو طرف قلب بر روی پوست چسبانده می شوند. این نوع الکترودها در دستگاه های الکتروشوک اتوماتیک (AED) و نیمه اتوماتیک (SEMI. AED) به کار می روند.

صفحه نمایش: با توجه به نوع دستگاه می تواند اطلاعات گوناگونی را به نمایش بگذارد:
انرژی انتخاب شده برای اعمال شوک
تعداد ضربان قلب بیمار
سیگنال قلبی بیمار
وضعیت پروبهای اعمال شوک
وضعیت خازن دستگاه به لحاظ شارژ و یا دشارژ بودن
محل اعمال شوک بر روی سیگنال قلبی
صفحه کلید یا سلکتورهای مناسب: به هر شکل و با هر تکنولوژی که باشد باید قادر باشد تا انتخاب های زیر را اعمال نماید:
روشن و خاموش نمودن دستگاه
انتخاب انرژی مناسب بین 5 تا 400 ژول
شارژ خازن
دشارژ خازن
انتخاب مد اعمال شوک از نظر SYNC یا ASYNC بودن
پرینت سیگنال ECG از طریق چاپگر دستگاه
سیستم پردازش اطلاعات
پیس میکر Pace maker
خازن

نحوه استفاده از دستگاه دفیبریلاتور:
وقتی ضربان قلب متوقف می شود و هیچ نشانه ای از گردش خون وجود ندارد، ایست قلبی رخ داده است. شایع ترین علت ایست قلبی، یک ریتم غیرطبیعی قلب است که فیبریلاسیون بطنی نامیده می شود. این ریتم غیرطبیعی زمانی اتفاقی می افتد که اکسیژن رسانی به قلب ناکافی باشد یا در نتیجه حمله قلبی، قلب آسیب ببیند. برای تصحیح ریتم قلبی می توان از دستگاهی به نام دفیبریلاتور خارجی خودکار (یا دفیبریلاتور) استفاده نمود. دستگاه دفیبریلاتور با تجزیه و تحلیل ریتم قلبی، به شما می گوید که در هر مرحله چه اقدامی باید انجام دهید. البته شما باید آموزش های کافی برای استفاده از آن را پشت سر گذاشته و قادر به انجام احیای قلبی ریوی باشید. در اکثر موارد، قبل از درخواست دفیبریلاتور، توالی نجات حیات را آغاز کرده اید. با رسیدن دفیبریلاتور، اقدامات دیگر را متوقف و از این دستگاه استفاده کنید.

1- دستگاه دفیبریلاتور را روشن کرده، کنترل کنید که سیم های مربوط به الکترودها وصل باشند. لباس روی قفسه سینه را درآورده یا پاره کنید و سریعاً قطره های عرق را خشک کنید. در صورتی که موهای روی قفسه سینه خیلی زیاد هستند، آن ها را کوتاه کنید زیرا موی زیاد مانع از چسبیدن بالشتک ها به پوست می شود.

2- کاغذ محافظ را از داخل بالشتک ها خارج کرده، بالشتک ها را طبق محلی که روی آن ها مشخص شده به قفسه سینه بچسبانید.

3- دستگاه شروع به تحلیل ریتم قلب می کند؛ دقت کنید که کسی با بیمار در تماس نباشد. از پیام های کلامی و یا تصویری دستگاه پیروی کنید. این پیام ها به شما خواهند گفت که چه زمانی دادن شوک کاربرد دارد، چه موقع باید نشانه های گردش خون را کنترل کرد و چه هنگام باید ماساژ قفسه سینه و احیای تنفسی را آغاز کرد.

4- تا زمان رسیدن گروه خدمات اورژانس و فراهم شدن امکان مراقبت پیشرفته، همچنان پیام های صادر شده از دستگاه را اجرا کنید. در هر مرحله ای که بیمار شروع به تنفس کرد، وی را در وضعیت بهبود قرار دهید. بالشتک ها را از بیمار جدا نکنید.

تجهیزات آزمون در دستگاه الکتروشوک:
آنالیزور دیفیبریلاتور
آنالیزور ایمنی الکتریکی
دما، رطوبت سنج دیجیتال
سیمولاتور بیمار ECG/RESP/IBP
بررسی هایی که باید صورت گیرد شامل بدنه و شاسی، دو شاخه، سیم برق، فیوز، کانکتورها و اتصال، برچسب ها و دفترچه راهنما، کلیدها و کنترل ها، آلارم، نشانگرها و نمایشگرها، باتری و شارژ، وضعیت پدال ها، دقت انرژی تحویلی( پدل خارجی و داخلی)، زمان شارژ بلافاصله پس از دشارژ، زمان شارژ درونی، حساسیت دامنه، توان مصرفی دستگاه، کیفیت اتصال زمین، جریان های نشتی و... است.

الکترو شوک درمانی یا الکتروشوک مغزی ( Electro Canvulse Therapy):
الکترو شوک درمانی ( Electro Canvulse Therapy) عبور دادن یک جریان الکتریکی محرک از مغز بیمار به مدت یک دهم تا یک ثانیه برای تولید یک تشنج بزرگ می باشد. در این نوع درمان، جریان برقی را با شدت متوسط، از طریق دو الکترودی که بر روی پوست سر نصب می شوند، عبور می دهند. این جریان الکتریکی که کم تر از یک ثانیه وصل می شود، موجب شلیک گسترده ای در یاخته های عصبی مغز می شود و حالتی شبیه به حمله های صرعی ایجاد می کند. پس از گذشت چند دقیقه و بازگشت هشیاری، بیمار نسبت به وقایعی که بلافاصله قبل از شوک اتفاق افتاده اند، یادزدودگی می کند و معمولاً یک ساعت بعد یا بیش تر، حالت گیجی دارد. ادامهٔ درمان به مدت سه تا پنج بار در هفته، بیمار را دچار گم گشتگی می کند، حالتی که معمولاً پس از قطع درمان به تدریج بهبود خواهد یافت.

مکانیسم ECT: تا کنون مکانیسم ECT بدرستی شناخته نشده است اما مطالعات نشان می دهد که ECT تغییرات شیمیایی و فیزولوژیک در سلولهای مغز بیمار شبیه تغییراتی که به دنبال مصرف داروهای ضدافسردگی ایجاد می شود را باعث می شود.
موارد استفاده ECT: شایع ترین مورد استفاده ECT اختلال افسردگی شدید است. همچنین در موارد زیر همچنین به کار برده می شود: در بیمارانی که به دارو پاسخ مناسبی نداده اند - افرادی که میل به خودکشی یا دیگر کشی شدید دارند - در خانم های حامله که مصرف داروهای ضد افسردگی برایشان خطرات جانبی به همراه دارد و یا بیمارانی که دارای علائم اسکیزوفرنی حاد هستند.
موارد ممنوعه: ECT موارد ممنوعه مطلق ندارد فقط در مواقعی که در آن بیمار با انجام ECT در معرض خطر بالاتر قرار می گیرد مثلا در بیمارانی که تومورهای سلسله اعصاب مرکزی دارند و یا بیمارانی که تازه سکته قلبی را پشت سر گذاشته اند باید با احتیاط به کار برده شود.
نکات ایمنی در حین استفاده از الکتروشوک:
باید اطمینان یابیم که دیگران با بیمار و یا تخت بیمار تماس ندارند و شوک را اعلام کنیم

بهتر است برای جلوگیری از انفجار جریان اکسیژن را قطع کنیم

در زمانهایی که از دستگاه استفاده نمی شود، لازم است تا شارژ کامل در دمای اتاق که معمولاً بسته به نوع سیستم 4 تا 24 ساعت به طول میانجامد، در حال شارژ مداوم باشد.

بیشتر سازندگان توصیه می کنند که باتریها بعد از هر استفاده حتماً شارژ شود و هر دو سال یک بار، باتریها به صورت کلی تعویض شود