معماری منظر به شاخه ای از معماری گفته می شود که به منظور فراهم نمودن آسایش و راحتی برای انسان به سازماندهی زمین و ساختمان می پردازد. این نوع معماری از دیدگاه های متفاوت به محیط بیرون می نگرد از جمله دیدگاه هنر و زیبایی، دیدگاه طبیعت و دیدگاه رابطه محیط با زندگی انسان. در معماری منظر هدف اصلی درک زیبایی ها و جاذبه های محیط زیست و بررسی تفاوت ها و قابلیت های آن است تا به واسطه آن نگرش و طرحی نو رقم زده و راهکارهای تجدید محیط زیست و بهینه سازی آن را جستجو نماید.
معماری منظر نوعی تخصص است که رشته هایی نظیر علوم اجتماعی، هنر، علوم مهندسی، فلسفه، ریاضی و … را در بر می گیرد. یک معمار منظر بر روی تمام ساختارهای بیرونی چه کوچک و چه بزرگ، چه شهری و چه روستایی با انواع مصالح به کار رفته و با توجه به مسائل مربوط به آب شناسی و محیط زیست مشغول به فعالیت است. در واقع معماری منظر طراحی، برنامه ریزی، تحلیل و بررسی، نگهداری و ترمیم زمین را در بر می گیرد.
این معماری فرآیندی آگاهانه برای ایجاد یکسری تغییرات فیزیکی در محیط است که طراحی محیط و مکان های مختلف را شامل می شود. معماری منظر سعی می کند با توجه به سلامت و آسایش انسان، کیفیت زندگی وی را بالا برده و تنش های وی را کاهش دهد. در خصوص این معماری می توان گفت دو مفهوم پایداری و مکان مورد توجه قرار می گیرند. پایداری به میزان مقاومت و توانایی محیط برای ادامه حیات و مکان به فضایی برای خلق تصاویر ذهنی و به ذهن سپردن آنها برای مدت طولانی اشاره دارد.
پژوهشگرانی که در حوزه معماری منظر فعالیت دارند درصدد یافتن الگوهای منطقی و اصولی برای درک طبیعت هستند زیرا این حوزه از جمله حرفه های طراحی و معماری است که می توان تنوع بالایی در آن اعمال نمود. در این نوع معماری به طراحی بر المان های فضای باز و ایجاد تعادل بین المان های نرم و سخت در محیط های داخلی و خارجی تأکید شده است. در حال حاضر بیشتر پروژه های طراحی فضاهای شهری، پارک ها و مکان های تفریحی با طراحی شهری در ارتباط هستند و تنها بخش جزئی مربوط به مناطق مسکونی می باشد.
معماری یا طراحی منظر به طراحی سطوحی از زمین نظیر حیاط، باغ، خانه باغ و … گفته می شود که با توجه به وضعیت آب و هوایی و اقلیمی با گیاهان مختلف پوشش داده شده اند. این طراحی نه تنها آرامش روحی و روانی برای انسان به ارمغان می آورد بلکه هوای محیط را پاکسازی نموده و پاسخگوی نیازهای انسان می باشد. معماری منظر منظر را می توان طراحی شهری اما در سطح پایین دانست که هدف آن استحکام رابطه بین انسان و طبیعت است. وقتی صحبت از منظر می شود منظور همان محیط اطراف و فضای قابل مشاهده است که به زیباسازی آن پرداخته شده است.
یک معمار منظر تنها وظیفه ایجاد بستری مناسب برای نمایش گل و گیاه را ندارد بلکه باید موارد مهم دیگری را نظیر نیازهای انسان و زیبایی های طبیعی را نیز در نظر بگیرد. یک معمار منظر در حوزه های مختلف فعالیت می کند از جمله:
حضور معماران این رشته در بالا بردن کیفیت محیط شهری بسیار اثربخش است. فضاهای باز و بی کیفیت شهری نظیر پیاده روها، خیابان ها و … که به حال خود رها شده اند را می توان به معماران منظر سپرد تا با دانش و ایده های خود این فضاها را زنده سازی کنند. هدف این حرفه از معماری سازماندهی فضاهای عمومی و مکان های موجود در سطح شهر و توسعه جنبه های اقتصادی، اجتماعی، گردشگری و تفریحی است.
روف گاردن یا بام سبز یکی از جنبه های معماری منظر می باشد که امروزه جایگاه ویژه ای در بین سازندگان پیدا کرده است. بام سبز نمایی سرزنده و سبز به بام ساختمان ها می بخشد و فضایی مطلوب و قابل توجه برای ساکنین فراهم می نماید. طراحی منظر بر اساس طراحی اقلیمی و توجه به به انرژی های محلی و بهینه سازی مصرف آن صورت می گیرد. در دنیای امروز با وجود آلاینده های بی شمار تامین انرژی های تجدیدپذیر و روش های استفاده صحیح از آنها به یک چالش تبدیل شده که معماری منظر با پیروی از معماری پایدار از عهده آن بر می آید. موقعیت ساختمان و نحوه قرارگیری آن باید به نحوی باشد که آرامش و آسایش را در فضای داخل خود ارتقاء دهد و با استفاده از راهکارهای اصولی منجر به کاهش مصرف سوخت شود. معماری منظر ظرافت ها و کاربردی بودن فضا را مورد توجه قرار می دهد و فضایی لذت بخش ایجاد می نماید.
در کل می توان گفت معماری منظر تلفیقی از رشته های مهندسی عمران و مهندسی شهرسازی است و هدف آن محوطه سازی و خلق فضاهای بهینه در محیط باز است. استفاده از این نوع معماری در فضاسازی حسی سرشار از آرامش برای انسان به وجود می آورد و رابطه او را با طبیعت تقویت می بخشد. این معماری از علوم مختلف و فناوری های نوین مهندسی بهره می برد تا محیط پیرامون را سازماندهی نماید و رفاه انسانی را به ارمغان بیاورد. مدیریت جلوه های بصری و ارتقاء کیفیت محیط های باز طبق برنامه ریزی های اصولی و استفاده از راهکارهای کارگشا جزء اهداف اصلی طراحی منظر در نظر گرفته می شوند.