خاکبرداری چیست؟ مراحل اجرای آن

خاکبرداری یکی از اصول اولیه ساخت و ساز می باشد که به منظور آماده سازی محل پی ساختمان انجام می شود. خاکبرداری و گودبرداری ساختمان یکی از مهم ترین، پیچیده ترین و حساس ترین مراحل ساختمان سازی می باشد. اهمیت این امر در اجرا و ساخت ساختمان هایی با عمق زیاد، بیش تر می باشد.

عدم آشنایی با اصول و سهل انگاری در انجام آن می تواند مخاطرات زیادی به همراه داشته باشد. آن چه که در این مطلب به بیان آن می پردازیم، آشنایی با اصول و استانداردهای خاکبرداری می باشد. در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.

خاکبرداری چیست؟
هدف از خاکبرداری ساختمان، برداشت مصالح و مواد خاکی، شن، ماسه، قلوه سنگ و غیره به منظور ایجاد سطحی یکنواخت، شیب بندی و آماده سازی محل پی ساختمان، راه های ارتباطی و تامین خاک می باشد. آن چه که در خاکبردای حائز اهمیت می باشد اجرای عملیات با توجه به خطوط و ترازهای موجود و ارائه شده در نقشه های اجرایی و انجام این کار بر اساس دستورالعمل های دستگاه نظارت می باشد.

نکته مهمی که باید در عملیات خاکبرداری و گودبرداری به آن توجه داشت، عدم قرارگیری سطوح خاکبرداری شده در برابر عوامل جوی و باران بیش از 72 ساعت می باشد. اهمیت این امر به اندازه ای است که در صورتی که بنا به هر دلیلی عملیات اجرایی پس از خاکبرداری صورت نگیرد، باید دوباره نسبت به کنترل لایه های قبل، اصلاح و تسطیح و هم چنین رگلاژ سطح کار اقدام شود.

رگلاژ سطح بدون پوشش مرحله ای است که به طور هم زمان با عملیات خاکبرداری اجرا می شود. اگر مدت زمان اجرای سایر مراحل به درازا بکشد، پیمانکار موظف است با نظارت دستگاه مربوطه نسبت به آماده سازی مجدد بستر خاک اقدام نماید.

آن چه که در طول عملیات خاکبرداری باید مورد توجه قرار گیرد، عدم خاکبرداری اضافی و در نتیجه از بین بردن مصالح کف و جداره ها می باشد. اهمیت این امر در قسمت هایی که بتن ریزی در آن ها صورت می پذیرد، دو چندان می باشد. نوع خاک محل اجرای پروژه می تواند در چگونگی به کارگیری و استقرار ماشین آلات و روش های مناسب برای انجام پروژه تأثیرگذار می باشد.

یکی از اقداماتی که قبل از اجرای آن باید نسبت به خاکبرداری اقدام شود، ساخت کانال برای نصب لوله می باشد. انجام عملیات خاکبرداری به این منظور باید مطابق با نقشه و ارقام مشخص صورت پذیرد.

مراحل اجرای خاکبرداری
اجرای خاکبرداری شامل مراحل مختلفی می باشد. این مراحل شامل آماده سازی و بستر سازی خاک، آماده کردن بستر خیابان، مصالح خاکریزی، اصلاح مصالح و آماده سازی بستر خاکریزی می باشد. در ادامه به بیان جزئیات در مورد هر یک از این مراحل می پردازیم.

آماده سازی بستر و زیر سازی آن
آن چه که در ابتدا برای زیرسازی و آماده سازی بستر باید انجام شود، اجرای عملیات خاکبرداری بر اساس نقشه های اجرایی می باشد. عملیات خاکبرداری باید تا رسیدن زمین به مقاومت کافی ادامه پیدا کند.

در صورتی که برای رسیدن به تراز مورد نظر به خاکریزی نیاز باشد، در ابتدا باید نسبت به برداشتن خاک های نباتی تا عمق لازم اقدام کرده و پس از آن عملیات خاکریزی انجام گیرد. آن چه که در اجرای خاکبرداری حائز اهمیت می باشد عدم تجاوز قشر خاکریز بیش از 10 سانتی متر و توجه به شیب عرضی سطح برای جلوگیری از جمع شدن آب های سطحی می باشد.

آماده سازی بستر خیابان
قبل از انجام زیرسازی خیابان باید نسبت به اجرای عملیات خاکی تا تراز مشخص شده در نقشه های اجرایی اقدام شود. گاهی لازم است برای رسیدن به تراز مورد نظر، عملیات خاکریزی صورت گیرد که برای انجام این کار از خاک حاصل از خاک برداری استفاده می شود. در برخی موارد نیز نیاز به خاکبرداری می باشد. در عملیات خاکبرداری بستر مورد نظر باید تا رسیدن به تراز لازم، با مصالح مناسب پر شود.

مصالح خاکریزی
در تامین مصالح ساختمانی از مصالح حاصل از گودبرداری و خاکبرداری استفاده می شود. دستگاه نظارت باید بر خاکی که به این منظور مورد استفاده قرار می گیرد، نظارت داشته باشد. خاکی که به این منظور مورد استفاده قرار می گیرد در دو گروه خاک های درشت دانه و ریز دانه قرار می گیرند.

اصلاح مصالح
همان گونه که قبلا اشاره شد، در ابتدا باید از خاک های حاصل از خاکبرداری برای اجرای عملیات خاکریزی استفاده شود و در صورت کمبود خاک می توان از منابع قرضه استفاده کرد.

آماده سازی بستر خاکریزی
پس از انجام مرحله خاکبرداری نوبت به آماده سازی بستر خاکریزی می رسد. آن چه که قبل از اجرای مرحله خاکریزی باید انجام پذیرد، پاکسازی مناطق مشخص شده در نقشه های اجرایی از مصالح نامناسب، ریشه گیاهان و غیره می باشد.

در صورت وجود آب های زیرزمینی نیز باید در ابتدا و قبل از اجرای عملیات نسبت به زهکشی اقدام شود. قبل از اجرای عملیات خاکریزی توجه به یک سری نکات بسیار حائز اهمیت می باشد. برای مثال در صورتی که در بستر خاکریزی ریزدانه هایی از جنس رس و سیلیس باشد، ابتدا باید تا عمق 15 سانتی متری شخم زده شود و سپس با تراکم مورد نظر کوبیده شود.

این در حالی است که در صورت وجود شن و ماسه در بستر خاکریزی، سطح مورد نظر باید رگلاژ و کوبیده شود. خاکریزی بر روی سطح بتنی نیز نیازمند شرایطی می باشد. برای مثال برای انجام این کار ابتدا باید سطح بتن تمیز و مرطوب شود.

خاکریزی بر روی سطوح سنگی به گونه ای است که قبل از انجام این کار مواد خارجی، سنگ های سست و دیگر موارد اضافه باید حذف شوند و پس از ایجاد رطوبت در سطح آن نسبت به خاکریزی اقدام شود.