معرفی گازهای طبی بیمارستانی

معرفی کامل گازهای طبی بیمارستانی
واحد گازهای طبی در بیمارستانها و مراکز درمانی جزء حساسترین و مهم ترین بخشهای پشتیبانی و درمانی محسوب می شود به نحویکه هرگونه عدم نظم و ترتیب در عملکرد این بخش خسارات جبران ناپذیر جانی و مالی به دنبال خواهد داشت.

گازهای طبی معمولاً به دو گروه تقسیم می شوند. گروه اول گازهایی هستند که استنشاقی هستند یعنی جهت استنشاق بیماران مورداستفاده قرار می گیرند مانند گاز اکسیژن. ( O2) که جهت تنفس بیماران مورداستفاده قرار می گیرد و یا گاز بیهوشی N2O که جهت هوشبری در اتاق عمل مورداستفاده قرار می گیرد.
گروه دوم گازهایی هستند که جهت راهاندازی تجهیزات پزشکی و تسهیل در امر درمان بیماران مورداستفاده قرار می گیرد؛ که به عنوان مثال می توان از گاز CO2 که در لاپاراسکوپی مورداستفاده قرار می گیرد و یا هوای فشرده (ازت) که جهت راه اندازی دستگاههای پنوماتیکی (بادی) مورداستفاده قرار می گیرد. گروه دوم، گازهای غیر استنشاقی هستند.

در سالیان گذشته گازهای طبی به صورت فشردهشده در داخل سیلندر تحویل مراکز درمانی میشد. ولی این روش باوجود معایبی از قبیل هزینه بالا، مشکل جابه جایی و فضای زیاد اشغال شده و همچنین خطرات نشتی و انفجار سیلندرها روبرو بود با پیشرفت تکنولوژی، مراکز درمانی اقدام به تهیه دستگاههایی جهت تأمین گازهای طبی موردنیاز خود کردند که با توجه به مصرف بالای اکسیژن در مراکز درمانی نسبت به نصب اکسیژن ساز اقدام می کنند اما به علت حجم کم استفاده از گازهای طبی دیگر و عدم امکان تولید و مقرون به صرفه نبودن تولید این گازها در مراکز درمانی، هنوز این گازها بهصورت سیلندر از نمایندگی های فروش تهیه و به مصرف می رسد.

سیلندر گازهای طبی
سیلندرها، مخازن استوانهای شکل یکپارچهای هستند که فاقد هرگونه جوشکاری و درز در فرآیند تولید هستند. جنس سیلندرها از آلومینیوم و یا فولاد هست که به روش لوله های (مانیسمان) بدون درز تولید می شوند. قسمتهای بالا و پایین سیلندرها به صورت کروی ساخته می شود تا تحمل فشار بالای گاز موجود در آن را داشته باشد. در قسمت بالایی سیلندرها شیر مخصوص هر گاز به صورت پیچی بسته می شود به نحوی که هیچگونه جوشکاری در این سیلندرها وجود ندارد شیرها شامل قسمت نازل (رزوهای)، قسمت فلکه و در بعضی از شیرها قسمت سوپاپ هستند.
قسمت نازل و شیر در تمامی سیلندرها مشترک بوده و قسمت سوپاپ فقط در گازهای خاصی که دارای فشار بالا باشند وجود دارد مثل گاز CO2, N2O
روی بدنه سیلندرها مشخصات فنی شرکت تولیدکننده - استاندارد تولید - وزن سیلندر و سال ساخت آن حک شده است.

در قسمت بالای هر سیلندر کلاهک مخصوصی جهت حفاظت از باز شدن ناگهانی شیر سیلندرها و همچنین شکستگی شیر براثر سقوط و همچنین آغشته شدن شیر روی سیلندر به مواد ممنوعه (مثل روغن در سیلندرهای اکسیژن) قرار می گیرد. رنگ بدنه سیلندرها بر اساس گاز موجود در آن تعریف می شود که خود دارای استاندارد ویژه رنگآمیزی به شرح زیر است.

1. اکسیژن سفید
2. N2O آبی
3. CO2 طوسی
4. ازت خاکستری

متأسفانه سیلندر ازت به نام سیلندر هوای فشرده شناخته می شود که این تصوری غلط است چراکه در صورت فشردهسازی هوا ( 21 درصد اکسیژن هم فشرده می شود).

استفاده از سیلندر هوای فشرده در دستگاههای پنوماتیک و پزشکی امکان ایجاد احتراق براثر وجود اکسیژن فشرده در این گاز وجود دارد. اما در سیلندرهای ازت فقط ازت موجود در هوا فشردهسازی می شود و هیچگونه اکسیژنی در این سیلندرها وجود نخواهد داشت بنابراین نام اصلی این سیلندرها ازت است که به غلط هوای فشرده نامیده می شود و مسئله ی بعدی رنگ این سیلندرها (مشکی) است که با توجه به استاندارد رنگ بندی سیلندرها که در آن اکسیژن مشکی است (البته در صنعت) و شباهت زیاد این سیلندرها با سیلندر ازت امکان جا به جایی سیلندرهای ازت با اکسیژن وجود دارد که در این صورت باعث بروز صدمات جبران ناپذیری خواهد شد.
نکته ی مهم دیگر در سیلندرهای گاز طبی نگارش نام مرکز درمانی-نام گاز موجود در سیلندر و همچنین فرمول شیمیایی گاز موجود روی سیلندر است.
سیلندرها به صورت سالانه توسط شرکتهای مجاز مورد تست هیدرو استاتیکی قرار می گیرد که در این تستها وزن سیلندرها و قدرت تحمل بدنه سیلندرها در فشارهای بالا مورد تست قرار می گیرد که کاهش وزن سیلندرها ناشی از پوسیدگی است که باعث ترکیدن بدنه سیلندرها در فشار های بالا است. پس از تست هیدرو استاتیکی، مشخصات و تاریخ تست سیلندرها روی آنها حک می شود و گواهینامه تست برای آنها صادر می شود.
تأمین اکسیژن در مراکز درمانی به 3 روش امکانپذیر است.
 سیلندر اکسیژن: اکسیژن در این روش به صورت سیلندر تحویل مراکز شده و مورداستفاده قرار می گیرد.
اکسیژن ساز مرکزی: در این روش اکسیژن در محل مراکز درمانی تولیدشده (جداسازی از هوا) و مورد استفاده قرار می گیرد.
اکسیژن مایع: در این روش اکسیژن مایع توسط شرکتهای تأمینکننده به داخل مخازن مخصوصی که در محل مراکز درمانی تعبیه شده، تزریق شده و مورداستفاده قرار می گیرد.
عموماً در مراکز درمانی از روش اول و دوم استفاده می شود، به نحوی که اکسیژن اکسیژن ساز تولیدشده و در خود مراکز به مصرف می رسد اما جهت جلوگیری از هرگونه خسارات ناشی از عدم عملکرد اکسیژن ساز، تعدادی سیلندر اکسیژن در خط رزرو به موازات اکسیژن ساز قرار می گیرد تا در مواقع اورژانس که اکسیژن ساز امکان تأمین اکسیژن را ندارد، مورد استفاده قرار می گیرد. معمولاً تعداد سیلندرهای خط رزرو پشتیبان، معادل مصرف 2 روز مرکز درمانی تعیین می شود.

نحوه ی پیشنهادی تأمین ایمن سیلندرهای گازهای طبی
به منظور تأمین ایمن سیلندرهای گاز طبی میبایست ورود سیلندرها، انبارش، تحویل سیلندر های پر و خروج سیلندرهای خالی مورد پایش قرار گیرد روش کار به شرح زیراست:

ورود سیلندرها: در ابتدای کار، مراکز میبایست شرکتهای پخش را که دارای مجوز از سازمان استاندارد هستند شناسایی و با آنها عقد قرارداد نمایند. سپس سیلندرهای تحویلی به مراکز درمانی میبایست ازنظر فیزیکی (شیر، رنگ، حجم و علامت های مشخصه) تمامی شرایط لازم را داشته باشد.
سیلندرهایی که به مراکز تحویل داده می شوند باید توسط چکلیست کنترلشده و شخص تحویل دهنده و شخص تحویل گیرنده مشخص باشد.
در انبارش سیلندرهای پر میبایست دقت نمود که سیلندرها در محل امن و داری حفاظ نگهداری شود و نصب کلاهک و نگهدارنده جهت جلوگیری از سقوط سیلندرها الزامی است.
تذکر: در انبارش سیلندرهای پر میبایست سیلندرهایی که دارای شباهت دیداری با سیلندرهای دیگر هستند در محل های جداگانه نگهداری شود و حتی المقدور سیلندرها بر اساس نوع گاز تفکیک شوند و انبارش آنها صورت پذیرد.
 جهت جابه جایی سیلندرها از ترالی مخصوص استفاده شود و جهت تعویض سیلندرها از محلهای باز و کم تردد استفاده شود. نصب کلاهک در حین جابه جایی سیلندرها الزامی است.
سیلندرهای درخواستی میبایست توسط چکلیست تحویل بخش شود. بدین منظور چکلیست تهیه شود که شخص تحویل دهنده و تحویلگیرنده مشخص باشند و همچنین برچسب مخصوص تحویل روی سیلندر تحویل نصب شود. به نوعی که نوع گاز- شخص تحویل گیرنده و شخص تحویل دهنده و زمان تحویل سیلندر مشخص شود.
پس از تحویل سیلندر پر به بخش درخواستکننده، سیلندر خالی به محل انبارش سیلندرهای خالی منتقل می شود لازم به ذکر است که حمل سیلندر خالی و یا پر حتما با ترالی مخصوص باشد و در حین جابه جایی حتما کلاهک مخصوص روی سیلندر نصبشده باشد.
با توجه به تعدد گازهای طبی موجود در اتاق عمل و امکان بروز خطای انسانی، میبایست افراد مشخصی از طرف اتاق عمل به عنوان رابطین اتاق عمل و گازهای طبی مشخص شده باشد و پس از آموزش این افراد، سیلندرها فقط به رابطان تحویل داده شود تا از بروز هرگونه خطای انسانی جلوگیری شود.