کاتتر فولی (سوند ادراری) چیست

کاتتر فولی (سوند فولی) لوله استریل نازکی است که به درون مثانه وارد می شود تا جریان ادرار را حفظ کند. به دلیل اینکه می تواند درون مثانه برای مدت زمانی جای گیرد و بماند، به آن کاتتر جای گیرنده ‏(Indwelling Catheter) نیز می گویند.
در انتهای سوند فولی یک بادکنک قرار دارد که با آب استریل پر می شود تا مانع از خارج شدن سوند فولی از مثانه شود. ادرار از طریق لوله کاتتر به درون کیسه ادراری تخلیه می شود.

سوند فولی در چه مواردی استفاده می شود؟
احتباس ادرار که منجر به تاخیر و یا توقف در شروع ادرار شود، فشار آوردن به منظور ادرار کردن، کاهش در سایز و فشار جریان ادراری، منقطع شدن جریان ادراری و احساس عدم خالی شدن مثانه.
انسداد پیشابراه به وسیله وضعیت آناتومیکالی که ادرار کردن را سخت نماید، مانند: هیپرتروفی و بزرگی پروستات، سرطان پروستات یا باریک شدن و تنگی پیشابراه.
کنترل دقیق خروجی ادراری در فرد بیمار یا مجروح
جمع آوری نمونه ادرار استریل به منظور تشخیص بیماری
اختلال مربوط به عصب مثانه، مانند پس از ضربه به ستون فقرات ( سوند فولی می تواند به طور مداوم به منظور کمک به ادرار کردن بیمار تعبیه شود)
مطالعات تصویربرداری از مجرای ادراری تحتانی
پس از جراحی بر روی غده پروستات
پس از جراحی در ناحیه تناسلی، مانند ترمیم شکستگی لگن یا هیسترکتومی
شرایطی که وضعیت ذهنی فرد را مختل کند مانند دمانس یا زوال عقل
آماده شدن برای سوند فولی
ناحیه تناسلی را کاملا تمیز نگاه دارید. از لباس های زیر نخی به نسبت گشاد استفاده کنید و از مواد شیمیایی سوزش آور در ناحیه تناسلی پیش از تعبیه کاتتر استفاده نکنید.

چگونه کاتتر فولی تعبیه می شود؟
پیشابراه و نواحی اطراف آن به وسیله محلولی ضدعفونی شده و با گاز استریل پاک می شوند. پاک کردن به صورت دایره ای از مجرای خروجی ادرار شروع می شود و در نواحی اطراف ختم می شود.
سپس کاتتر به وسیله یک ژل لوبریکانت یا روان کننده که محلول در آب می باشد از طریق پیشابراه به داخل مثانه وارد می شود.
زمانی که کاتتر به طور کامل عبور داده شد، بالون درون مثانه قرار می گیرد و سپس به طور آرام به وسیله 10 سی سی آب مقطر با سرنگ پر می شود. باد شدن بالون به هیچ وجه دردناک نمی باشد.
در این هنگام ادرار در صورت وجود داشتن در مثانه از طریق لوله کاتتر به درون کیسه ادراری متصل به آن تخلیه می شود.
❇ کیسه ادراری
زمانی که در بیمارستان سوند فولی تعبیه شود، کیسه ادراری متصل به آن به وسیله یک قلاب به پایین تخت متصل می شود. در هنگام ترخیص از بیمارستان، اگر همچنان نیاز به سوند فولی باشد، کیسه ادراری با یک کیسه قابل حمل که به آن کیسه پایی نیز می گویند تعویض می شود. همچنین چسب چسبنده ای برای نگه داری کیسه در ناحیه ساق پا تعبیه می شود.

چگونه سوند فولی خارج می شود؟
برای خارج سازی سوند فولی ابتدا باید بالون پر شده با آب مقطر خالی گردد. به این منظور سرنگ خالی را به لوله کاتتر متصل کرده و آب مقطر خودبخود به وسیله فشار خود به داخل سرنگ بر می گردد. پس از اطمینان از خالی شدن کامل بالون، می توانید سوند فولی را آرام خارج کنید.

مراقبت های لازم برای سوند فولی
همواره قبل و بعد از تعبیه سوند فولی دستان خود را بشوئید.
همواره مطمئن شوید که جریان ادراری از طریق لوله سوند به داخل کیسه ادراری برقرار است و همچنین نگذارید لوله کاتتر پیچ خورده و یا گرفته شود.
همواره سطح کیسه ادراری از سطح مثانه باید پایین تر باشد
همواره مطمئن شوید کیسه ادراری حاوی ادرار به لوله کاتتر فشار وارد نکند و آن را به سمت پایین نکشد.
اگر منعی برای استحمام ندارید به راحتی می توانید وقتی سونداژ شده اید به حمام بروید.
حتما التهاب یا نشانه های عفونت در اطراف محل کاتتر را بررسی کنید. این علائم شامل خروج چرک یا پوست حساس، قرمز، متورم و آسیب دیده می باشد.
ناحیه اطراف کاتتر را با استفاده از آب و صابون روزی دو مرتبه تمیز کنید و سپس با یک حوله تمیز خشک کنید.
به هیچ وجه از پودر یا لوسیون در پوست اطراف محل کاتتر استفاده نکنید.
در هنگامی که کاتتر ادراری در مثانه قرار دارد، از نزدیکی پرهیز کنید.
هیچ گاه لوله سوند فولی را هنگامی که کیسه ادراری پر به آن وصل است نکشید و کیسه را با لوله متصل به آن بلند نکنید.سوند فولی را هر 2 هفته یکبار اما کیسه ادراری متصل به سوند (urine bag) را هر 5 روز یکبار تعویض کنید.

عوارض استفاده از سوند فولی
کاتتر فولی ممکن است عفونت ادراری را به داخل مثانه منتقل کند و ریسک عفونت در ادرار به ازای روزهایی که کاتتر در داخل مجرا است افزایش باید.
اگر بالون قبل از اینکه کاتتر به طور کامل درون مجرا و مثانه قرار گیرد، باز شود، خونریزی، صدمه و حتی پارگی در مجرا ممکن است رخ دهد.

در بعضی افراد، تنگی های مجرا و اسکار و جای زخم بلندمدت و دائم مجرا رخ می دهد.
اسپاسم و گرفتگی مثانه می تواند در زمانی که کاتتر تعبیه می شود، رخ دهد. این گرفتگی، حس ناگهانی شدید برای ادرار کردن را به فرد دست می دهد و می تواند دردناک باشد. اغلب، ادرار از اطراف قسمت خارجی کاتتر، در هنگام اسپاسم نشت می کند. دارودرمانی می تواند برای اسپاسم مثانه تجویز شود.
چه زمانی نیاز به مراجعه به پزشک جهت عوارض سوند فولی داریم؟
1️⃣ هر گونه ادرار قرمز یا خونریزی واضح از طریق مجرا

2️⃣ هر علامتی که از بین نرود.

3️⃣ نشانه های عفونت که شامل موارد زیر می شوند:

احساس سوزش در هنگام ادرار
تکرر ادرار یا فوریت برای ادرار کردن
درد افزایش یابنده در زیر شکم
تب
ترشحات بدبو خارج شونده از مجرای خروجی ادراری یا از ناحیه تناسلی
قرمزی یا تورم در ناحیه تناسلی
درد در ناحیه پیشابراه یا ناحیه تناسلی
اگر بیمار با سوند فولی از بیمارستان ترخیص شود یا در خانه سوند فولی تعبیه گردد، در صورت مشاهده هر کدام از موارد زیر به اورژانس مراجعه کند:

1️⃣ خونریزی واضح از طریق مجرا

2️⃣تهوع و استفراغ

3️⃣ سرگیجه

4️⃣ علائم عفونت ادراری که قبل تر ذکر شد

5️⃣ علائم احتباس ادراری که عبارتند از:

وقفه یا تاخیر در شروع ادرار
فشار آوردن به منظور ادرار
کاهش در سایز یا فشار در جریان ادرار
توقف در جریان ادرار
عدم جریان ادرار به داخل کیسه ادراری یا urine bag علیرغم گذشت بیش از ٦ ساعت زمان
احساس عدم تخلیه کامل مثانه

6️⃣ علائم تحریکی ادراری که عبارتند از:

1. تکرر ادرار
2. سوزش ادرار
3. درد یا فوریت
4. افزایش دفعات ادرار در شب و یا خیس کردن رختخواب در هنگام شب

توصیه پزشک
در انتها این نکته یاد آوری می شود که کاتتر ادراری (سوند فولی) خود یکی از عوامل افزایش ریسک عفونت ادراری بوده و نحوه درست مراقبت و حفاظت از آن حائز اهمیت فراوان است.