گوشی پزشکی چیست؟

گوشی پزشکی چیست؟
در چند قرن اخیر، یکی از پرکاربردترین تجهیزات پزشکی که به پزشکان در تشخیص بیماری های قلبی و ریوی کمک فراوانی کرده است، گوشی پزشکی می باشد.
گوشی پزشکی یا استتوسکوپ دستگاهی است که برای تشخیص صداهای داخلی بدن به کار می رود. معمولا صدای قلب، ریه، روده ها و جریان خونی شریانی و وریدی به وسیله گوشی پزشکی شنیده می شوند و سپس پزشکان براساس آن ها به تشخیص و بررسی بیماری می پردازند.

استتوسکوپ (stethoscope) نام دیگر گوشی پزشکی به زبان لاتین است که از دو کلمه (steth(o به معنای سینه و scope به معنای نمایش دادن تشکیل شده است و به طور کلی وسیله ای برای سمع می باشد.

انواع گوشی های پزشکی
با آنکه تصور می شود گوشی های پزشکی همگی یک کار مشترک انجام می دهند، اما انواع مختلفی دارند که کاربر می تواند متناسب با نوع استفاده و نیاز و همچین سطح تخصص خود، یکی از این انواع را انتخاب کند. حیطه کاربری این گوشی های طبی گسترده است اما این نکته را در نظر داشته باشید که اغلب از این ابزار پرکاربرد و متداول به عنوان یک ابزار عمومی برای غربال گری و یا تشخیص اولیه استفاده می کنند.انتخاب درست این گوشی ها بسته به نوع کاربردی که دارند، حایز اهمیت است.

در این مقاله سعی داریم تا بیشتر درباره انواع گوشی های طبی بدانیم. پیش از شروع این مطلب را یادآور شویم که در حالت کلی، گوشی های پزشکی یا یک سر هستند یا دو سر که در مدل یک سر فقط یک طرف گوشی ویژگی گرفتن صدا دارد (اغلب برای کارهای تخصصی و با کیفیت بالاتر استفاده می شود) و در دو سر، هر دو سمت آن قابل استفاده است (دو حالت صدای مختلف بر اساس زیر یا بم بودن را می گیرد ولی ممکن است کیفیت تک سر را نداشته باشد).

اما گوشی های پزشکی در 3 دسته تقسیم می شوند که شامل گوشی پزشکی آکوستیک، گوشی پزشکی دیجیتال (الکترونیک) و گوشی پزشکی جنین (نوزاد) می شود.

1- گوشی پزشکی آکوستیک
این گوشی ها دارای هر دو مدل تک سر و دو سر هستند. نوع تک سر آن که به گوشی طبی آکوستیکی معروف است و شناس ترین مدل بین گوشی های معاینه پزشکی موجود در بازار از دید عامه مردم است، از یک سر که شامل بخش دیافراگم (بخشی که روی بدن قرار می گیرد) و از یک دیسک تخت که جنس آن می تواند فلزی یا پلاستیکی باشد تشکیل شده است. این بخش وظیفه گرفتن و رساندن صدا از بدن بیمار به شخص شنونده را به عهده دارند.

گوشی پزشکی آکوستیک توانایی دریافت طیف وسیعی از فرکانس های صدا را دارد و می توان از آن برای معاینه و شنیدن صدای قلب، ریه، معده و سایر اعضا استفاده کرد (با برخی از گوشی های آکوستیک می توان فشار را نیز اندازه گیری کرد).

یک مدل دیگر از گوشی پزشکی های آکوستیکی وجود دارد که دو سر هستند، این نوع گوشی ها علاوه بر داشتن بخش دیافراگم که کار گرفتن صدا با فرکانس های به نسبت بالا را می کند، در بخش پشتی نیز دارای سر دیگری است که می تواند صداهای بم تر را بگیرد و به آن بل (یا زنگ) می گویند که در گوشی های پزشکی مختلف، ظاهری متفاوت اما کاربردی یکسان دارد. از این سر برای معاینه کودک استفاده می شود که صدای ضعیف تری تولید می کند (لازم به ذکر است که برای کودکان یکسری گوشی طبی مخصوص وجود دارد که در ادامه به آن ها می پردازیم).

2- گوشی پزشکی دیجیتال (الکترونیک)
علی رغم سادگی و رایج بودن گوشی پزشکی آکوستیک، تقویت صدای آن چندان قوی نیست و برای شنیدن صدا باید ترجیحا سکوت در فضا حاکم باشد. در ابتدا تنها برای حل همین مشکل، گوشی های پزشکی دیجیتال وارد بازار شدند. این گوشی ها با داشتن سنسورهای تقویت کننده (پیزوالکتریک ها)، صدای دریافتی توسط دیافراگم را تا چندین برابر تقویت می کنند و صدایی به مراتب بلندتر در اختیار فرد شنونده (پزشک) می گذارند. این تقویت صدا باعث می شود تا فرد از روی لباس نیز معاینه شود و حس بهتری به بیمار منتقل کند.

با این وجود، در سال های ابتدایی معرفی گوشی های دیجیتال توسط یکی از مطرح ترین برندهای دنیا، به دلیل سطح پایین تر دانش الکترونیک در آن سال ها و دشواری و هزنیه زیاد تولید برای کمپانی سازنده، این گوشی های معاینه کیفیت مطلوب برای پزشکان را فراهم نکردند دلیل آن هم تداخل انواع صداها با یکدیگر بود که متاسفانه بعد از عرضه نسخه بعدی، پزشکان نسبت به از دست دادن بخشی از صداها نیز اعتراض داشتند.

این نکته قابل ذکر است که قیمت این مدل گوشی دیجیتال 3 تا 7 برابر قمیت گوشی طبی آکوستیکی بود اما مانند سایر زمینه های تکنولوژی با ایجاد این بستر دیجیتال در گوشی های پزشکی، شرایط فراهم شد تا امکانات دیگری نیز به این گوشی های معاینه اضافه شود تا کاربرد آنها را به مراتب بیشتر کند؛ از جمله این موارد اضافه کردن امکان ذخیره سازی صداها بود.

بعد از چند سال برندهای جدیدی در بازار ظاهر شدند که به تدریج مشکلات گوشی های دیجیتالی را اصلاح کردند. امروزه گوشی پزشکی های دیجیتال در سطوح مختلفی عرضه می شوند که علاوه برقیمت مناسب، امکان فیلتر کردن صداهای مزاحم، تنظیم حالت انتخابی برای انواع معاینه، امکان تنظیم سطح بلندی صدا، امکان ذخیره سازی اطلاعات، امکان شنیدن صدا بدون تیوب و با هندزفری و... از جمله قابلیت های آن ها است. به دلیل گستردگی امکانات و وضوح و شفافیت بیشتر صدا، این مدل از گوشی های دیجیتال به تدریج نارضایتی های گذشته را از ذهن مخاطبان پاک کرده و استفاده از آن ها با سرعت بالایی در سطح جهان به خصوص کشور آمریکا که مبدا تولید اولین گوشی های پزشکی نیز هست، در حال افزایش است.

3- گوشی پزشکی نوزاد (جنین)
نوع دیگری از گوشی معاینه پزشکی، گوشی پزشکی نوزاد یا جنین است که به دلیل تفاوتی که در صدای دریافتی نسبت به مدل های دیگر گوشی طبی در آن وجود دارد، طراحی و تولید شده است. این گوشی ها بیشتر صداهای ضعیف و ریز و کم ارتعاش را دریافت می کنند و به همین علت دارای شکل شیپوری مانند هستند (که البته این مورد برای تقویت سطح صدا و انتقال صدای قلب جنین به گوش شنونده نیز هست).

تعداد و میزان استفاده از گوشی پزشکی نوزاد (جنین) به دلیل نوع کاربری آنها نسبتا کمتر است.

بدنه گوشی پزشکی
قبل از شروع به بررسی اجزای گوشی پزشکی، باید جنس بدنه آن را بدانیم. عموم گوشی های پزشکی از جنس آلومینیوم ساخته می شوند اما چون یکی از مسائل مهم برای شنیدن خوب صدا، خوب چسبیدن گوشی به بدن بیمار است، از استیل بخاطر داشتن وزن بیشتر و چسبندگی بهتر نیز استفاده می شود. (استفاده از استیل در بدنه گوشی پزشکی بسیار متداول است)

اجزای گوشی پزشکی شامل 3 بخش اصلی می شود:

سر گوشی (دیافراگم و بل)
تیوب (ریموت دیجیتال مربوط به گوشی های دیجیتال است که مورد بحث ما نیست)
گوشی (گوشی و هدست)

اجزای گوشی پزشکی: سر گوشی
اولین بخش گوشی پزشکی که روی بدن قرار می گیرد(و به شکل زنگوله است) و لرزش و ارتعاشات بدن را به صوت تبدیل کرده و آن را تقویت نیز می کند، دیافراگم است و بخش اصلی آن "پرده دیافراگم" است. دیافراگم به طور معمول از جنس پلی اتیلن ساخته می شود، مخصوص صداهای زیر (فرکانس بالا) است و برای دریافت صدا باید آن را خوب به بدن فشار دهید. بخش پشت دیافراگم که فاقد پرده است را "بل" میگویند، که توانایی دریافت صداهای بم تر(مناسب برای کودکان) را دارد. این قسمت به شکل مخروط است و هرچه عمق بیشتری داشته باشد توانایی دریافت صدای بهتری را دارد. برای دریافت صدا از این قسمت، برعکس دیافراگم عمل کرده و نباید آن را خیلی به بدن فشار دهید.

اجزای گوشی پزشکی: تیوب
صوت دریافت شده از دیافراگم یا بل، از داخل لوله های پلاستیکی مخصوصی که کارشان انتقال صوت با کمترین اتلاف انرژی است، عبور می کنند؛ این لوله ها نباید خیلی نازک باشند زیرا در این صورت باعث از دست رفتن صداهای با فرکانس کم می شوند. لوله های با اندازه مناسب، نویزها را کاهش می دهند و صدای داخلی را با کمترین اتلاف منتقل می کنند. به همین علت PVC مناسب ترین جنس برای این کار است. طول این لوله چیزی بین 45 تا 68 سانتی متر است. نکته قابل توجه در این بخش این است که طول لوله ها در این گوشی ها نمی تواند از حد مشخصی (با توجه به نوع گوشی پزشکی) بیشتر باشد.

اجزای گوشی پزشکی: گوشی
در آخر این صدا، به بخش انتهایی که به آن "گوشی" می گویند، وارد شده و به گوش می رسد، و پزشک با شنیدن این صدا تشخیص خود را اعلام می کند. لازم به ذکر است که باید از لاستیک نرم برای بخشی که وارد گوش می شود استفاده کرد و فلز و لاستیک های سخت به هیچ عنوان مناسب این بخش نیستند. نکته مهم در این بخش، چفت شدن دقیق قسمت لاستیکی در گوش است. همچنین سایز مناسب برای سر گوشی ها بین 25 تا 35 میلی متر و با توجه به سن کاربر متفاوت است.

پرده دیافراگم به علت حساسیتی که به لرزش های مختلف دارد، می تواند برای دریافت صدای بخش دیگر بدن نیز به کار رود. همچنین به علت اهمیتی که بخش دیافراگم گوشی های پزشکی دارد، در هنگام خرید حتما دقت کنید که پرده دیافراگم کاملا محکم در جای خود باشد و تکان تکان نخورد، در غیر اینصورت برای شنیدن صدا با مشکل روبرو خواهید شد. یکی از دلایل اصلی و رایج خرابی گوشی ها هنگام افتادن از دست پزشک، دفرمه شدن بخش فلزی دیافراگم است که خود موجب دفرمه شدن پرده دیافراگم می شود.

فراموش نکنیم که هر وسیله ای بعد از استفاده طولانی مدت احتیاج به تمیزکاری دارد، توجه کنید که هرگز این وسیله را در آب یا هر ماده دیگری غوطه ور نکنید. برای تمیز کردن آن می توانید از الکل یا آب و صابون به همراه یک پارچه استفاده کنید.