رادیوگرافی چیست؟

رادیوگرافی چیست؟
رادیوگرافی یا پرتونگاری یا عکس برداری (Radiography) یکی از روش های تصویربرداری پزشکی است که به کمک آن می توان به نحوی درون بدن انسان را دید و از این طریق به تشخیص درست بیماری کمک زیادی کرد.
این تصویربرداری به وسیله تابش اشعه ایکس x-ray انجام می شود. اشعه ایکس از پوست و عضلات عبور کرده و به صفحه حساس برخورد می کند. رنگ این قسمت ها بعد از ظاهر شدن سیاه دیده می شود.
برعکس، استخوان مانع عبور اشعه ایکس شده و آن نواحی بعد از ظاهرشدن سفید دیده می شود. به همین علت در یک عکس رادیوگرافی بعضی استخوان ها که متراکم تر و محکم ترند سفیدتر و بعضی دیگر کمتر سفیدند.
نواحی ای مثل هوا یا گاز درون روده که اشعه ایکس کاملا بدون هیچ مشکلی عبور می کند کاملا سیاه هستند و بعضی دیگر که مختصری جلوی عبور اشعه را می گیرند مانند عضلات، خاکستری دیده می شوند.

رادیوگرافی ساده
رادیوگرافی ساده اولین نوع تصویربرداری است که تصویر به صورت تصویری سیاه و سفید بر روی عکس یا فیلم رادیولوژی که به صورت یک ورقه پلاستیکی یا سلوفان شفاف است نقش میبندد.
پزشک این ورقه را مقابل نور قرار می دهد و تصویر را نگاه می کند. رادیوگرافی ساده وسیله بسیار ارزشمندی برای بررسی استخوانها، شکستگی آنها و بیماری های مختلف آن است.

رادیوگرافی دیجیتال
در این نوع رادیوگرافی تصویر تهیه شده به کامپیوتر فرستاده می شود و پزشک از روی صفحه مانیتور کامپیوتر تصویر را میبیند.
البته می توان تصاویر را بر روی فیلم هم چاپ کرد.
تفاوت این روش با روش قدیمی، تفاوت در فیلم رادیوگرافیست. همان تفاوتی که در دوربین های جدید دیجیتال با دوربین های قدیمی وجود دارد.
در تصویربرداری دیجیتال به جای فیلم پلاستیکی از یک صفحه الکترونیکی با میلیون ها نیمه هادی کوچکِ حساس به اشعه ایکس استفاده می شود. تابش اشعه ایکس به نیمه هادی ها موجب ایجاد بار الکتریکی می شود. هر کدام از نقاط مختلف صفحه یا پیکسل های آن میزان مشخص و متفاوتی از اشعه ایکس را دریافت کرده و برحسب میزان اشعه، بار الکتریکی تولیدی هم متفاوت است. این بارها جمع آوری شده و به کامپیوتر ارسال می شود تا در آنجا اطلاعات پیکسل ها در کنار هم قرار گرفته و تصویر تشکیل شود.

مزایای رادیوگرافی دیجیتال نسبت به رادیوگرافی ساده:
سرعت بالاتر تهیه تصویر
کیفیت بهتر تصاویر
کاهش هزینه ها به جهت حذف فیلم
توانایی آرشیو تصاویر با سهولت بیشتر و امکان کپی فیلم به هر تعداد و بدون صرف هزینه اضافی
توانایی ارسال تصاویر از مجاری الکترونیک مثل شبکه های بیمارستانی و یا از طریق اینترنت
دسترسی بهتر و سریعتر پزشک به تصویر رادیوگرافی به محض تهیه آن
امکان نگهداری تمام تصویربرداری ها مانند رادیوگرافی ساده، س تی اسکن، ام آر آی، سونوگرافی در یک بستر مشترک
امکان دستکاری کردن و ادیت تصویر (مانند بزرگ و کوچک کردن، روشن و تیره کردن، تغییر در کنتراست تصویر، علامت گذاری روی تصویر)

رادیوگرافی رنگی (رادیوگرافی اختصاصی)
این روش در محاوره به عکس رنگی شناخته می شود و در آن قسمتهایی از بدن که در عکس ساده دیده نمی شوند توسط مواد خاصی قابل رویت و بررسی می گردند.
در این روش نیز از اشعه X استفاده می شود و مراحل انجام آن طولانی تر از عکس ساده است و نیاز به آمادگی وجود دارد.
قبل از عکسبرداری به بیمار مواد خاصی تزریق شده یا خورانده می شود. به این مواد در اصطلاح پزشکی رنگ میگویند.
رنگی که به بیمار داده می شود در ظاهر رنگی نیست بلکه تنها ماده ای است که اشعه ایکس از آن عبور نمی کند. درواقع فیلم تهیه شده از این روش ها هم سیاه و سفید و خاکستری است و در نتیجه نهایی کار، رنگی دیده نمی شود.

رادیوگرافی رنگی در چه نواحی ای از بدن کاربرد بیشتری دارد؟
برای دیدن قسمتهایی از دستگاه گوارش نظیر مری، معده، اثنی عشر و روده کوجک پودر باریم را در آب حل نموده و در حین عکس برداری از راه خوراکی مصرف مینمایند و ضایعاتی نظیر زخم، تنگی، انسداد یا تومور و … را تشخیص می دهند.
برای بررسی روده بزرگ همین ماده را از طریق مقعد به صورت تنقیه وارد نموده و از قسمتهای مختلف روده بزرگ عکس برداری مینمایند.
برای دیدن ترشح کلیه ها و مسیر حالب ( لوله بین کلیه و مثانه) مواد خاصی را از طریق ورید تزریق مینمایند و این مواد پس از ترشح از کلیه در داخل کلیه ها، حالبها و مثانه تجمع پیدا کرده و با عکس برداری از آنها می توان به برخی از اشکالات سیستم ادراری مانند ترشح و کارکرد کلیه ها، تنگی های مسیر حالب و … پی برد.
برای تشخیص قطعی برگشت ادرار از مثانه به حالب و یا کلیه این مواد را از طریق سوند وارد مثانه نموده و عکس برداری انجام می دهند و در صورت برگشت این مواد از داخل مثانه به حالب یا کلیه آن را تشخیص می دهند.

با پیشرفت فن آوری، در چند دهه اخیر روش های تصویر برداری جدیدتری مورد استفاده قرار گرفته است که از آن جمله می توان به سی تی اسکن، ام آر آی، سونوگرافی و اسکن رادیوایزوتوپ استفاده کرد.

گاهی اوقات مردم به این روش های تصویر برداری هم عکسبرداری رنگی میگویند.

در زمان انجام رادیوگرافی اختصاصی (عکس رنگی)، حرکت موجب تار شدن تصویر می گردد، لذا بی حرکت نگه داشتن عضو و یا نگه داشتن نفس برای چند ثانیه ضروری است.

نکات تکمیلی در خصوص رادیوگرافی:
1- عکسهای رادیوگرافی خود را دور نریزید! ممکن است سالها بعد، مقایسه عکس های جدید با عکس های قبلی در راه تشخیص کمک موثری باشد.
2- تشخیص و درمان بیماری در علم پزشکی، یک مجموعه است که با علائم بیمار آغاز گردیده و با معاینات پزشک ادامه می یابد و با روشهای پاراکلینیک مانند سونوگرافی، رادیولوژی، آزمایشگاه، سی تی اسکن و MRI تکمیل می گردد. هیچ کدام از موارد فوق به تنهایی برای تشخیص نهایی کافی نمی باشد.
3- تفسیر رادیوگرافی در کنار علایم بالینی و معاینات بیمار ارزشمند است. از رادیوگرافی خود به تنهایی انتظار تشخیص نهایی را نداشته باشید.