همه چیز درباره اسپیرومتری

اسپیرومتری چیست؟ کاربرد، نحوه انجام و مراقبت های بعد آن

اسپیرومتری نوعی آزمایش عملکرد ریوی (PFT)، یک روش غیر تهاجمی است که اطلاعات مهمی در مورد چگونگی عملکرد ریه ها ارائه می دهد. دقیق تر بخواهیم بگوییم، مشخص می شود که چه مقدار هوا درون ریه ها جا به جا می شود و شما با چه سرعتی درون یک لوله تنفس می کنید. از این آزمایش برای تشخیص شرایط تنفسی مانند آسم و نظارت بر بیماری های ریه به منظور ارزیابی چگونگی عملکردِ درمان، استفاده می شود. بسته به اطلاعات خاصی که پزشک به دنبال آن است، گاهی اوقات اسپیرومتری مطابق با با سایر آزمون های عملکرد ریه انجام می شود. در این مقاله از بخش پزشکی دکتر سلام به اسپیرومتری می پردازیم.

چرا اسپیرومتری انجام می شود؟
در صورت بروز علائم مشکل، یا وقتی پزشک شما احساس می کند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری خاص ریه هستید، می توان از اسپیرومتری برای کمک به تشخیص وضعیت ریه استفاده کرد. به عنوان مثال، اگر به خاطر سرفه مداوم، نفس نفس می زنید، یا اگر بالای 35 سال هستید و سیگار می کشید، ممکن است توصیه شود.

شرایطی که با استفاده از اسپیرومتری قابل تشخیص و نظارت است شامل موارد زیر است:
آسم
یک بیماری مزمن یا طولانی مدت است که به طور متناوب مجاری هوا موجود در ریه ها را ملتهب و باریک می کند. التهاب باعث می شود که مجاری هوا متورم شوند. آسم باعث دوره هایی از خس خس تنفس، تنگی قفسه سینه، تنگی نفس و سرفه می شود. افرادی که آسم دارند ممکن است این علائم را از خفیف تا شدید تجربه کنند که ممکن است به ندرت یا هر روز اتفاق بیفتد. وقتی علائم وخیم تر شود، به آن حمله آسم گفته می شود. در همه سنین افراد مبتلا به آسم می شوند و اغلب از دوران کودکی شروع می شود.

بیماری مزمن انسداد ریه (COPD)
گروهی از بیماری های مدرج ریوی. شایع ترین آنها آمفیزم و برونشیت مزمن است. بسیاری از افراد مبتلا به COPD هر دوی این شرایط را دارند.

فیبروز کیستیک
بیماری ارثی که بر ریه ها و دستگاه گوارش تأثیر می گذارد. بدن مخاطی ضخیم و چسبنده ایجاد می کند که می تواند ریه ها را مسدود کرده و لوزالمعده را منسدد کند.

فیبروز ریوی
نوعی بیماری بینابینی ریه که باعث ایجاد زخم در ریه ها می شود. بیش از 200 نوع مختلف PF وجود دارد و در بیشتر موارد، علت مشخصی وجود ندارد. اگر تشخیص داده شده که به یکی از این شرایط مبتلا هستید، ممکن است اسپیرومتری برای بررسی شدت بیماری یا نحوه پاسخگویی بدن شما به درمان، انجام شود.

اسپیرومتری همچنین یک آزمایش استاندارد برای افرادی است که ممکن است عمل جراحی داشته باشند یا برای بررسی سلامت عمومی افرادی که شرایط دیگری مانند آرتریت روماتوئید دارند.

قبل از آزمایش اسپیرومتری
از تمام کارهایی که در آزمایش اسپیرومتری انجام می شود آگاه باشید و هر چه بیشتر آماده باشید، نتایج دقیق تری نیز به دست می آید.

زمان بندی
آزمایش اسپیرومتری معمولا بین 40 تا 45 دقیقه طول می کشد. از پزشک خود بپرسید که آیا شما ممکن است زمان بیشتری طول بکشد تا بتوانید بقیه روز خود را بر این اساس برنامه ریزی کنید.

مکان
اسپیرومتری معمولا در مطب پزشک متخصص ریه، که تخصص او سلامت ریه است، یا بیمارستان به صورت یک آزمایش سرپایی (یعنی بلافاصله بعد از آزمایش می توانید به خانه بروید) انجام می شود. تنها در صورتی که آزمایش بخشی از یک آزمایش یا عمل مهم تر مانند جراحی ریه باشد، ممکن است لازم باشد یک شب در بیمارستان بستری بمانید. بیشتر اوقات اسپیرومتری توسط یک متخصص عملکرد ریوی یا یک تنفس درمانگر انجام می شود.

چه لباس هایی باید پوشید؟
از آنجا که باید نفس های بسیار عمیقی بکشید، باید لباس هایی بپوشید که تنفس شما را محدود نمی کند. به عنوان مثال، شما نباید کمربند یا لباس هایی بپوشید که محکم به دور کمر بسته می شوند.

غذا، نوشیدنی و دارو
در این رابطه چند نکته وجود دارد که باید در نظر داشته باشید:

غذای سبک بخورید، اگر شکم شما خیلی پر باشد، نمی توانید نفس عمیق بکشید.
قبل از آزمایش الکل ننوشید. اگر در بدنتان الکل وجود داشته باشد نیز نمی توانید به خوبی نفس بکشید، و به این ترتیب تأثیر منفی بر نتیجه آزمایش دارد.
اگر دارو می خورید، حتما پزشک خود را از داروهایی که می خورید، مطلع سازید. برخی داروهای خاص، به خصوص داروهای استنشاقی مانند برونکودیلاتیلاتورها، می توانند بر تنفس، تأثیر بگذارند. انجمن ریه آمریکا می گوید اگر شما داروهای استنشاقی کم اثر دارید و فقط در صورت نیاز آن را مصرف می کنید، در صورت امکان از شش تا هشت ساعت قبل از آزمایش استفاده نکنید.
ملاحظات دیگر
در اینجا چند کار دیگر است که باید قبل از انجام آزمایش اسپیرومتری انجام دهید که به شما کمک می کند تا حد امکان تنفس عمیقی داشته باشید و دقیق ترین نتیجه را کسب کنید:

شب قبل از آزمایش زودتر بخوابید تا کمبود خواب نداشته باشید.
حداقل چهار تا شش ساعت قبل از آزمایش سیگار نکشید. زیرا ممکن است بر نتایج آزمایش شما تأثیر بگذارد.
حداقل تا نیم ساعت قبل از آزمایش، هیچ ورزش سنگین یا فعالیت جدی انجام ندهید. حفظ انرژی تان بسیار مهم است.

حین آزمایش اسپیرومتری
در اینجا دستورالعمل گام به گام آنچه احتمالا حین آزمایش اسپیرو متری تجربه می کنید را آورده ایم، با توجه به این نکته که ممکن است در برخی افراد در نحوه انجام این روش اختلافاتی وجود داشته باشد. پزشک شما می تواند به شما بگوید که چه اتفاقات خاصی ممکن است برای شما بیفتد.

پیش آزمایش
بعد از این که به محل آزمایش رسیدید باید نام نویسی کنید. این کار عبارت است از پر کردن فرم هایی از جمله فرم رضایت نامه، فتوکپی کارت بیمه برای پرونده خود، و اگر پرداخت مشترک دارید، آن را نیز ارائه دهید. وقتی نوبت شما می شود، از شما می خواهند که مثانه تان را خالی کنید. سپس به سمت اتاقی که در آن آزمایش اسپیرومتری انجام می شود، هدایت می شوید.

متخصص یا درمانگر تنفس که آزمایش را انجام می دهد، قد و وزن شما را اندازه می گیرد و یا می پرسد. ولی در حقیقت: نتایج اسپیرومتری بر اساس مقادیر طبیعی افرادی که قد، وزن، سن و جنسیت مشابهی با شما دارند، اندازه گیری می شود. گاهی قومیت نیز یک عامل به شمار می آید.

به شما آموزش داده می شود کمربند خود را شل کنید و هرگونه لباس و جواهرات را که ممکن است تنفس شما را محدود کند، در بیاورید. اگر دندان مصنوعی دارید باید حین آزمایش، آن را در بیاورید.

حین انجام آزمایش
حین آزمایش باید روی یک صندلی بنشینید. ممکن است به شما گفته شود که برای مدتی بنشینید و فقط نفس بکشید. برای اینکه شما را برای تست آماده کنند، متخصص گیره را روی بینی شما قرار می دهد تا راه بینی شما به آرامی بسته نگه داشته شود تا تمام تنفس خود را از طریق دهان انجام دهید.

در بیشتر موارد، به شما یک وسیله کوچک داده می شود که می توانید آن را در دست خود نگه دارید. این دستگاه دارای دهانه استریل است که به اسپیرومتر متصل می شود، دستگاهی که تقریباً اندازه و شکل یک چاپگر خانگی دارد. دستگاه نیروی نفس شما را ثبت می کند و یک نسخه چاپی از نتایج را درست می کند.

اگر مطب پزشک معالج شما یک اسپیرومتر عادی نداشته باشد یا قادر به انتقال به اتاق دیگری نباشید، ممکن است با نوع دیگری از اسپیرومتر روبرو شوید. این ها قابل حمل هستند - دهانه مستقیماً به دستگاه دستی کوچکی در اندازه دوربین کامپکت متصل است که نتایج شما را نشان می دهد و آن ها را به صورت بی سیم به کامپیوتر و یا پرینتر ارسال می کند.

درمانگر دستورالعمل های بسیار خاصی در مورد نحوه نگهداری تجهیزات و نحوه محکم قرار دادن لب های خود در اطراف دهانه برای جلوگیری از اتلاف تنفس به شما می دهد. پس از این که دهان شما محکم دور دهانه قرار گرفت، به شما می گوید که تا حدی که می توانید بزرگ و عمیق نفس بگیرید و سپس نفس خود را با نهایت سرعت و قدرتی که می توانید بیرون دهید. بسیار مهم است که شما حداکثر تلاش کنید و ریه های خود را کاملاً خالی کنید. شما حداقل سه بار این کار را انجام می دهید. متخصص هر مرحله را به وضوح برای شما توضیح خواهد داد.

اسپیرومتر نموداری را ایجاد می کند که نتایج شما را به تصویر بکشد و متخصص می تواند برای شما توضیح دهد که هر نقطه نمایانگر چیست و آن ها را تفسیر کند. در بعضی موارد، اگر الگوی تنفس یک فرد انسداد را نشان دهد، از وی خواسته می شود از برونکودیلاتیلاتور ضعیفی مانند آلبوترول برای باز کردن مجاری هوا استفاده کند و سپس آزمایش را تکرار کند تا ببیند آیا دارو باعث بهبودی او شده یا خیر.

پس از آزمایش
بعد از انجام آزمایش اسپیرومتری می توانید به فعالیت های عادی خود بازگردید. همچنین می توانید به مصرف هر نوع دارویی که از شما خواسته شده بود به خاطر آزمایش استفاده نکنید، ادامه دهید.

نتایج اسپیرومتری
شخص آزمایش کننده معمولاً قادر نخواهد بود نتایج فوری را به شما ارائه دهد. نتایج به دست آمده ابتدا باید توسط یک متخصص مورد بررسی قرار گیرد و سپس به پزشکی که شما را برای آزمایش ارجاع داده، ارسال شود، تا بعد از چند روز درباره نتایج با شما صحبت کند.

اسپیرومتر میزان هوایی که شما در یک ثانیه با یک بازدم بیرون می دهید و هم چنین میزان کل هوایی که می توانید در یک نفس عمیق استنشاق کنید را اندازه می گیرد. این اندازه گیری ها با یک نتیجه طبیعی برای شخصی در سن، قد و جنسیت شما مقایسه می شود، که به شما کمک می کند در نشان دادن این که آیا ریه های شما به درستی کار می کنند؟

این اندازه گیری ها وجود هر نوع مشکلی در ریه های شما را نشان می دهد از جمله «انسداد»، «محدودیت» یا ترکیبی از هر دو:

بیماری انسداد مجاری هوا: در این بیماری توانایی بازدم سریع شما تحت تأثیر باریک شدن مجاری هوا قرار گرفته است اما میزان هوایی که می توانید در ریه هایتان نگه دارید طبیعی است. (مانند آسم یا بیماری مزمن انسداد ریه)
بیماری تحدیدی ریوی: در این بیماری میزان هوایی که می توانید تنفس کنید کاهش میابد زیرا ریه ها قابلیت انبساط کامل را ندارند. ( مانند فیبروز ریوی)

اقدامات بعد از اسپیرومتری
اگر آزمایش اسپیرومتری به تنهایی نتواند با قطعیت تشخیص دهد که شما بیماری انسداد یا تحدید ریوی یا ترکیبی از این دو را دارید یا تشخیص دقیقی از بیماری شما ندهد، پزشک ممکن است آزمایشات عملکرد ریوی دیگری از جمله پلتیسموگراف (که ظرفیت کلی ریه تشخیص می دهد) را نیز برای شما تجویز کند.

اما اگر پزشک شما بتواند بر اساس آزمایش اسپیرومتری، تشخیص خاصی بدهد، قدم بعدی بحث درباره درمان است؛ که می تواند دارو برای آسم یا در صورت احتمال سرطان، بیوپسی ریه باشد.

آیا اسپیرومتری عوارض جانبی دارد؟
اسپیرومتری یک آزمایش ساده است و به طور کلی بسیار بی خطر در نظر گرفته می شود. پس از آن بعضی از افراد ممکن است برای مدت کوتاهی احساس سرگیجه، ضعف، لرزش، بیمار یا خستگی کنند.

بیشتر افراد می توانند با خیال راحت آزمایش اسپیرومتری انجام دهند. اما این آزمایش فشار داخل سر، قفسه سینه، معده و چشم شما را در حین تنفس افزایش می دهد، بنابراین در صورت داشتن شرایطی که می تواند با این کار بدتر شود ممکن است نیاز به تأخیر یا جلوگیری از انجام این آزمایش باشد.

به عنوان مثال، اسپیرومتری ممکن است در صورت ابتلا به آنژین بی ثبات، سکته قلبی، فشار خون بالا کنترل نشده یا عمل جراحی در سر، قفسه سینه، معده یا چشم برای شما خطرناک باشد.

خطرات و موارد منع مصرف
اسپیرومتری یک روش بسیار ایمن است، اما ممکن است هنگام کشیدن نفس های عمیق نفس شما بند بیاید و یا کمی احساس سرگیجه کنید. همچنین ممکن است به سرفه بیفتید.

افراد مبتلا به آسم در طی آزمایش اسپیرومتری در معرض خطر ابتلا به حمله آسم هستند. در موارد بسیار نادر، اعمال فشار ممکن است باعث شود فرد به طور موقت دچار مشکلات شدید تنفسی شود.

موارد منع مصرف
توصیه نمی شود اگر موارد زیر را دارید، آزمایش اسپیرومتری انجام دهند:

درد قفسه سینه دارید یا اخیراً دچار سکته قلبی یا سکته مغزی شده اید
هوا جنبی (پنوموتوراکس) داشته باشید
اخیراً جراحی چشم انجام داده اید، زیرا تنفس عمیق اسپیرومتری می تواند فشار داخل چشم را افزایش دهد
اخیراً جراحی شکم یا قفسه سینه انجام داده اید
آنوریسم (عروق خونی) را در قفسه سینه، شکم یا مغز داشته باشید
سل داشته باشید
عفونت تنفسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا داشته باشید
شرایط خاصی وجود دارد که در آن فرد ممکن است قادر به تنفس کامل و عمیق به اندازه مورد نیاز نباشد، که می تواند بر دقت یک آزمایش اسپیرومتری تأثیر بگذارد. این شرایط عبارتند از:

• بارداری
• نفخ معده
• خستگی شدید
• ضعف کلی عضلات

اسپیرومتری در خانه
استفاده منظم از اسپیرومتر در خانه برای اندازه گیری اوج جریان بازدم و ظرفیت ریه می تواند کمک شایانی به کنترل روزانه و طولانی مدت علائم آسم کند. وخیم تر شدن آسم باعث می شود که مجاری بزرگ هوا در ریه ها به آرامی تنگ شوند و این امر مانع از حرکت صحیح هوا از طریق دستگاه تنفسی می شود. با بررسی روزانه اسپیرومتری و اندازه گیری اوج جریان، تغییرات کوچک در اندازه های مجاری بزرگ هوا مشهود می شود و می توان قبل از این که خیلی منقبض شوند و تنفس سخت شود، تشخیص داد.

جانز هاپکینز مزایای زیر را از اندازه گیری اوج جریان روزانه در خانه با استفاده از اسپیرومتر را مشخص می کند:

این امر به شما آگاهی بیشتری می دهد از زمان افت سطح اوج جریان، که می تواند به شما در پیش بینی حملات قریب الوقوع آسم کمک کند.
به تعیین و شناسایی محرکهای خاص آسم کمک می کند.
ارزیابی آسانتر از چگونگی عملکرد یک برنامه درمانی آسم و اینکه آیا تغییراتی در دارو یا روال شما لازم است تا از بدتر شدن علائم جلوگیری شود.
اسپیرومتر تشویقی یک وسیله پزشکی است که معمولاً بعد از عمل یا با برخی شرایط ریه مانند بیماری مزمن انسداد ریه (COPD)، ذات الریه یا آسم برای کمک به سالم ماندن ریه های شما استفاده می شود. این دستگاه به ریه های شما برای گرفتن نفس های آرام و عمیق کمک می کند، که در صورت جراحی یا تشدیدCOPD، ممکن است انجام آن به تنهایی خیلی دردناک باشد.

اسپیرومتر تشویقی نه تنها نحوه و میزان عملکرد خوب پر شدن ریه ها در هر تنفس را اندازه گیری می کند، بلکه هم چنین به شما کمک می کند، ریه های خود را آماده کنید تا کیسه های هوای شما ( جایی که در آن اکسیژن و کربن دی اکسید رد و بدل می شوند) به اندازه کافی پر از هوا شوند.

چه زمانی اسپیرومتر تشویقی استفاده می شود؟
اسپیرومتر تشویقی ممکن است برای موارد زیر مفید باشد:

نفخ
برونشیت مزمن
اتساع شدید برونش ها
آسم
به تازگی عمل مهم شکم یا سینه (مانند جراحی سرطان ریه یا جراحی بایپس قلب) انجام داده اید، برای کاهش خطر التهاب ریه بعد از عمل و فروافت ریه.
قبل از شروع
برای استفاده از اسپیرومتر تشویقی، به تجهیزات نیاز خواهید داشت که در چند مدل مختلف با قیمت از 20 دلار تا بیش از 100 دلار موجود هستند. برای بازپرداخت بیمه ممکن است نیاز به نسخه پزشک داشته باشید. اگر جراحی کرده باشید، بیمارستان احتمالاً اسپیرومتر تشویقی را به شما می دهد که ممکن است توانید بعد از مرخصی آن را با خود به خانه ببرید.

پزشک یا متخصص تنفس شما، راهنمایی راهنمایی های لازم درباره دفعات و مدت استفاده از اسپیرومتر را برای شما ارائه می کند. بیشتر اوقات توصیه می شود که اسپیرومتری هر یک یا دو ساعت انجام شود، اما ممکن است برخی از پزشکان استفاده کم و بیش تر را توصیه کنند. بعد از جراحی می توانید از استفاده از اسپیرومتر خود را تا زمانی که در معرض خطر عوارض ریه ای مانند ذات الریه قرار نگرفته اید، بهره مند شوید، که معمولاً تا زمان سرپا شدن و حرکت کردن شبیه به سطح فعالیت قبل از عمل است.

دستور العمل های گام به گام
در ابتدا ممکن است استفاده از اسپیرومتر دشوار به نظر برسد، اما دنبال کردن این مراحل به شما کمک می کند تا سریع عمل کنید.

برای استفاده از اسپیرومتر تشویقی، روی یک صندلی راحتی، یا روی لبه تخت، صاف بشینید.

اسپیرومتر تشویقی را با دو دستتان بالا بگیرید. نشانگر مقیاس را (که سمت چپ اسپیرومتر است - وقتی اسپیرومتر را رو به روی صورتتان گرفته اید) به سطح مورد نظر خود بکشید. پزشک یا درمانگر تنفسی شما باید به شما بگوید که از کجا شروع کنید؛ اما 1250 میلی لیتر، تقریب خوبی است. ( ممکن است بسته به احتیاجات خود، نیاز باشد این میزان را افزایش یا کاهش دهید.)
دهان خود را دور دهانه تنظیم کنید و لب هایتان را محکم دور آن بچسبانید. حواستان باشد دهانه را با زبان خود مسدود نکنید.
به آرامی و تا حد ممکن عمیق نفس بکشید. در این حین، پیستونی که زیر نشانگر قرار گرفته است، به سمت بالای ستون حرکت می کند.
هنگامی که به ظرفی استنشاق کامل خود رسیدید، دهانه را برداشته و حداقل تا 3 ثانیه یا تا حد ممکن نفس خود را حبس کنید تا پیستون دوباره به سمت پایین ستون، برگردد. اگر احساس سرگیجه داشتید، کمی استراحت کنید.
به طور عادی استنشاق کنید. سپس چند لحظه استراحت کنید و بعد در صورت لزوم سرفه کنید تا مجاری هوا از مخاط پاک شود.
هر ساعت این کار را 10 تا 12 بار تکرار کنید. (یا به مراتبی که پزشک یا درمانگر شما توصیه می کند.)
نشانگر را در سطح به دست آمده با بیشترین تلاش خود قرار دهید.
اگر به هدف خود نرسیدید، ناامید نشوید. با تمرین پیشرفت می کنید و در نتیجه بهبود می یابید. بعد از هر بار تنفس عمیق، سرفه کنید تا به پاک شدن مجاری تنفسی خود کمک کنید. چند ثانیه استراحت کنید و دوباره تکرار کنید.

نکاتی درباره پاکسازی و راحتی

پس از هر بار استفاده، دهانه دستگاه اسپیرومتر خود را با آب گرم و صابون تمیز کنید. بیش از 24 ساعت از دهانه یکبار مصرف استفاده نکنید.

اگر بعد از عمل جراحی با برش قفسه سینه یا شکم از دستگاه اسپیرومتر تشویقی استفاده می کنید، نفس عمیق مهم است اما ممکن است دردناک باشد. برخی از افراد این کار را مفید می دانند که هنگام گرفتن نفس عمیق یک بالش را محکم روی ناحیه برش خود نگه دارند.

هنگام تلاش برای تقویت شش هایتان، برخی ناراحتی ها قابل پیش بینی هستند. مطمئن باشید که همیشه دستورالعمل های پزشک یا متخصص تنفس خود را رعایت کنید و در صورت وجود هر گونه سوال یا نگرانی از تماس با مطب خود چشم پوشی نکنید.

مزایای اسپیرومتری
استفاده از اسپیرومتر تشویقی به شما می آموزد که چگونه نفس های آهسته و عمیق بکشید، و می تواند برای به حداکثر رساندن ظرفیت ریه ها بعد از عمل یا هنگامی که یک وضعیت تهاجمی مانند بیماری ریه دارید، مفید باشد. با استفاده از این دستگاه، شما یک گام فعال در بهبود و درمان خود برداشته اید.

یک مطالعه نشان داده است که استفاده از اسپیرومتری تشویقی در افرادی که اخیراً جراحی ریه کرده اند می تواند از عوارض بعد از عمل جراحی مانند سینه پهلو جلوگیری کند، اما مطالعات دیگر نشان داده اند که همین عمل بعد از عمل جراحی چاقی چندان مفید نیست.