تاریخچه نوار قلب
الکتروکاردیوگرافی به عنوان روش ردیابی گرافیکی (الکتروکاردیوگرام ECG، EKG) شناخته می شود که جریان الکتریکی تولید شده توسط عضله قلب در هر ضربان قلب را شناسایی می کند. اطلاعات به دست آمده از این روش ضبط می شود و اطلاعات مفیدی در مورد وضعیت و عملکرد قلب در اختیار پزشک قرار می دهد. فیزیولوژیست هلندی، «ویلم ایتینوون» (Willem Einthoven) اولین الکتروکاردیوگرام را در سال 1903 ایجاد کرد. در اواخر دهه 1960، الکتروکاردیوگرافی رایانه ای در بسیاری از بیمارستان های بزرگ تر مورد استفاده قرار گرفت.
نوار قلب چیست؟
یک تست نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام نمایش ساده ای از فعالیت الکتریکی ماهیچه قلب و تغییرات آن در طول زمان است که این فعالیت های الکتریکی اغلب بر روی یک برگه کاغذی برای آنالیز و بررسی آسان تر پرینت می شود. مانند ماهیچه های دیگر، ماهیچه قلبی در پاسخ به دپلاریزاسیون الکتریکی سلول های ماهیچه منقبض می شود. در واقع نوار قلب، مجموع همین فعالیت های الکتریکی است که در زمان کوتاه به اندازه چند ثانیه تقویت شده و ثبت و ضبط می شوند.
الکتروکاردیوگرام با قرار دادن الکترود در قسمت های مختلف بدن ساخته می شود. الکترودهایی که فعالیت الکتریکی قلب را ضبط می کنند در 10 مکان مختلف قرار می گیرند، 4 الکترود روی هر یک از دست ها و پاها و شش الکترود دیگر در مکان های مختلف در سطح قدامی سینه قرار می گیرند. پس از برقراری جریان در الکترودها، یک میلی ولت از منبع الکتریکی خارجی وارد بدن می شود. در این حالت دستگاه کالیبره می شود. استاندارد کردن یا کالیبره کردن الکتروکاردیوگرام، امکان مقایسه آن را در افراد مختلف امکان پذیر می کند.
الکتروکاردیوگرام نرمال، نتایج انحرافات معمولی به سمت بالا و پایین را نشان می دهد که منعکس کننده انقباض متناوب دهلیز (دو اتاقک فوقانی) و بطن های (دو محفظه پایین) قلب است. اولین انحراف به سمت بالا که با حرف P نمایش داده می شود به دلیل انقباض دهلیزی است و به عنوان کمپلکس دهلیزی شناخته می شود. انحرافات دیگر الکتروکاردیوگرام Q، R، S و T همه به دلیل عمل بطن ها ایجاد می شوند و به عنوان کمپلکس های بطنی شناخته می شوند. هرگونه انحراف از حالت نرمال در یک الکتروکاردیوگرام خاص، نشانگر یک اختلال قلبی احتمالی است.
کاربردهای نوار قلب
الکتروکاردیوگرام بیشترین کاربرد را در تشخیص آریتمی های قلبی، انفارکتوس های حاد و انفارکتوس میوکارد (سکته قلبی)، بیماری پریکارد و بزرگ شدن قلب (دهلیزی و بطن) دارد. وجود فشار خون بالا (فشار خون بالا)، بیماری تیروئید و انواع خاصی از سوء تغذیه نیز ممکن است توسط یک نوار قلب مشخص شود. به علاوه، می توان از الکتروکاردیوگرافی برای تعیین اینکه آیا ضربان آهسته قلب دلایل فیزیولوژیکی دارد یا ناشی از انسداد قلب است، استفاده کرد.
الکتروکاردیوگرام ورزش (تست ورزش)، یا تست استرس ECG، برای ارزیابی توانایی عروق کرونر در تحویل اکسیژن، در حالتی که قلب تحت فشار قرار گرفته توسط پروتکل های ورزشی استاندارد انجام می شود. اگر خون رسانی به قلب در هنگام ورزش به خطر بیفتد، اکسیژن رسانی ناکافی عضله قلب با تغییرات معمولی در الکتروکاردیوگرام ثبت می شود که نشان دهنده بیماری عروق کرونر قلب (باریک شدن عروق کرونر) است. با این وجود، یک الکتروکاردیوگرام معمولی، بیماری عروق کرونری قلب را همیشه شناسایی نمی کند و پیش بینی کننده دوره بیماری نیست.
الکتروفیزیولوژی قلب
چرخه طبیعی قلب با دپلاریزاسیون همزمان گره های سینوس شروع می شود، گره های سینوس، ناحیه ای از بافت تخصصی قلب هستند که در قسمت بالای دهلیز راست قرار گرفته اند. یک موج دپلاریزاسیون از بالای دهلیز راست در طول سپتوم یا دیواره ای که دو دهلیز قلب را از هم جدا می کند، عبور کرده و از این طریق به دهلیز چپ می رسد.
دهلیزها توسط یک حلقه فیبر الکتریکی از بطن ها جدا می شوند، به طوری که در قلب طبیعی تنها مسیر انتقال دپلاریزاسیون الکتریکی از دهلیز به بطن ها از طریق گره دهلیزی (AV) است. گره دهلیزی سیگنال الکتریکی را برای مدت کوتاهی به تأخیر می اندازد و سپس موج دپلاریزاسیون، توسط سپتوم بین بطنی (IVS)، از طریق دسته های فیبری His (دسته ای از فیبرهای ماهیچه قلبی که پالس های الکتریکی برای ضربان قلب تنظیم می کند) و شاخه های راست و چپ آن، به سمت بطن راست و بطن سمت چپ گسترش می یابند.
از این رو با هدایت طبیعی، دو بطن به طور هم زمان منقبض می شوند که در این حالت قلب در حداکثر کارایی خود قرار دارد.
پس از دپلاریزاسیون کامل قلب، میوکارد قبل از اینکه بتواند دوباره برای چرخه قلبی بعدی مورد دپلاریزاسیون قرار گیرد، باید دوباره پلاریزه شود.
نوار قلب با قرارگیری یک سری الکترود روی پوست بیمار اندازه گیری خود را انجام می دهد، به همین دلیل به عنوان الکتروکاردیوگرام سطحی نیز شناخته می شود.
موج دپلاریزاسیون الکتریکی از دهلیز پایین می رود و از طریق سپتوم بین بطنی به بطن ها می رسد. بنابراین جهت این دپلاریزاسیون معمولاً از بالا به سمت تحتانی قلب است. جهت موج دپلاریزاسیون به طور معمول به سمت چپ است زیرا جهت گیری قلب در قفسه سینه و بخش ضخیم تر عضله قلبی به سمت چپ قرار دارد. این جهت کلی حرکت دپلاریزاسیون الکتریکی در ماهیچه قلب به عنوان محور الکتریکی شناخته شده است.
یک اصل اساسی در الکتروکاردیوگرافی این است که هنگامی که موج دپلاریزاسیون در جهت الکترودهای ردیابی جریان الکتریکی قلب حرکت می کند، منجر به ایجاد یک روند انحرافی مثبت یا به سمت بالا در نوار قلب می شود و هنگامی که موج دپلاریزاسیون در خلاف جهت الکترودهای دستگاه حرکت می کند، بر روی نوار قلب یک انحراف منفی یا به سمت پایین مشاهده می شود.
طبق قرارداد، ما نوار قلبی سطحی استاندارد را با استفاده از 12 لید مختلف الکترودهای دریافت کننده جریان، می توانیم ضبط کنیم، اگرچه برای رسیدن به این هدف فقط 10 الکترود ضبط کننده روی پوست لازم است که این امر می تواند تا حدی گیج کننده باشد. شش مورد از این الکترودها بر روی قفسه سینه و بر روی قلب قرار می گیرد که به آن ها الکترودهای قفسه سینه یا قدامی می گویند. چهار الکترود دیگر بر روی دست ها و پاها قرار می گیرد که به آن ها الکترودهای اندامی می گویند. ضروری است که هر 10 الکترود نوار قلب در موقعیت صحیح خود قرار بگیرند، در غیر این صورت نمودار الکتروکاردیوگرام به میزان قابل توجهی تغییر خواهد کرد و همین امر موج خطا در تفسیر نوار قلب می شود.
محل قرارگیری الکترودها در الکتروکاردیوگرام
الکترودهای نوار قلب ابزارهایی هستند که ارتباط بین بدن بیمار با دستگاه الکتروکاردیوگراف را برقرار می کنند. اطلاعات الکتریکی قلب از طریق این الکترودها دریافت شده و برای ردیابی و ثبت به الکتروکاردیوگراف ارسال می شوند.
همان طور که در بالا اشاره است، برای انجام یک الکتروکاردیوگرام استاندارد ده الکترود به کار گرفته می شوند. این الکترودها به دو گروه تقسیم می شوند:
الکترودهای اندامی (Limb Electrodes)
الکترودهای سینه ای یا پرکوردیال (Precordial Electrodes)
12 لید الکتروکاردیوگرام تمام اطلاعاتی را که توسط این الکترودها فراهم می شود را آماده می کنند. زمانی که یک الکتروکاردیوگرام انجام می شود، مهم است که الکترودها در مکان های دقیق خود روی بدن بیمار قرار بگیرند. اگر الکترودها در جای مناسب خود قرار داده نشوند، تغییراتی در مورفولوژی کمپلکس QRS نشان می دهد که تشخیص را با خطا مواجه می کند.
قرار دادن الکترودها برای نوار قلب
در این بخش محل های دقیق قرارگیری هر الکترود معرفی می شوند.
الکترودهای اندامی
چهار الکترود اندامی در چهار اندام دست ها و پاهای بیمار قرار می گیرند. این الکترودها با رنگ های خاصی قابل تشخیص از سایر الکترودها هستند و هر کدام با حروف مشخص نام گذاری شده اند.
شش الکترود سینه ای در بخش قدامی سینه قرار می گیرند که هر کدام از این الکترودها با یک شماره از یکدیگر متمایز می شوند:
V1: در فضای بین دنده ای چهارم درست، در سمت راست جناغ سینه قرار می گیرد.
V2: در فضای بین دنده ای چهارم درست در سمت چپ جناغ سینه قرار می گیرد.
V3: در فضای خالی میان دو الکترود V4 و V2 قرار داده می شود.
V4: در فضای بین دنده ای پنجم و در خط ترقوه ای جای می گیرد.
V5: جایگاه این الکترود نیز مانند سطح الکترود V4 در سمت چپ خط محوری جلویی است.
V6: مانند سطح دو الکترود V4 و V5، این الکترود نیز در سمت چپ خط محوری میانی قرار می گیرد.
فواصل ولتاژ و زمان بندی
معمولاً ضبط ECG با استفاده از اقدامات استاندارد برای دامنه سیگنال الکتریکی و سرعتی که کاغذ در حین تست حرکت می کند، انجام می شود. این امر اجازه می دهد که:
ضربان قلب و فواصل قلبی مشخص شوند.
مقایسه معنی داری بین نوارهای قلبی که در زمان های مختلف یا توسط دستگاه های مختلف ضبط شده است، انجام شود.
دامنه یا ولتاژ سیگنال الکتریکی ضبط شده بر روی یک ECG در بعد عمودی بیان شده و بر حسب میلی ولت اندازه گیری می شود. روی کاغذ ECG استاندارد 1 میلی ولت با انحراف 10 میلی متر نشان داده شده است. افزایش مقدار توده عضلانی یا فشار خون بطن چپ (LVH)، معمولاً منجر به سیگنال دپلاریزاسیون الکتریکی بزرگ تر می شود و بنابراین دامنه بیشتری از انحراف عمودی بر روی ECG مشخص می شود.
یک ویژگی اساسی نوار قلب این است که در آن فعالیت الکتریکی قلب با توجه به زمان تغییر می کند. به عبارت دیگر، می توان ECG را به عنوان یک نمودار در نظر گرفت که فعالیت الکتریکی را در محور عمودی در برابر زمان در محور افقی ترسیم می کند. کاغذ ECG استاندارد در هنگام ضبط امواج قلبی در زمان واقعی 25 میلی متر در ثانیه حرکت می کند. این بدان معنی است که هنگام نگاه کردن به نوار قلب چاپ شده، فاصله 25 میلی متر در امتداد محور افقی نشان دهنده زمان 1 ثانیه است.
کاغذ نوار قلب
الکتروکاردیوگرام روشی است که بر روی کاغذ، فعالیت های قلبی را نمایش می دهد. این کاغذها ویژگی های معینی برای خوانش صحیح داده های الکتروکاردیوگرام دارند.
کاغذ نوار قلب یک کاغذ نمودار یا گراف است که بر روی آن هر پنج مربع کوچک (یک میلی متر) یک مربع بزرگ تر 5 میلی متری با خطوط ضخیم تر را مشخص می کند.
محور عمودی دامنه جریان الکتریکی قلب را اندازه می گیرد. این اندازگیری در بازه میلی ولت صورت می گیرد. بر طبق استاندارد، 10 میلی متر در ارتفاع برابر با 1 میلی ولت است. بنابراین هر مربع یک میلی متری بر روی محور عمودی برابر با 0٫1 میلی ولت و هر مربع بزرگ 0٫5 میلی ولت را نشان می دهد.
محور افقی زمان را اندازه می گیرد. در الکتروکاردیوگراف استاندارد، سرعت کاغذ در حدود 25 میلی متر بر ثانیه است. بنابراین هر مربع یک میلی متری روی محور افقی برابر با 0٫04 ثانیه و هر مربع بزرگ 0٫3 ثانیه را نشان می دهد.
استفاده از الکتروکاردیوگرام استاندارد می تواند با توجه به این موارد به سادگی قابل خوانش باشد. از سویی دیگر، در مواردی خاص می توان سرعت کاغذ را افزایش (موج غیرطبیعی) و یا کاهش (برای بررسی ناهنجاری های آریتمی) داد. علاوه بر این، افزایش (اگر ولتاژ کم باشد) یا کاهش (زمانی که کمپلکس ORS خیلی بزرگ است) دامنه نیز امکان پذیر است.
سرعت کاغذ استاندارد و نشانگرهای مربع، اندازه گیری آسان فواصل موجی و زمان سنجی قلب را ممکن می سازد. این امر محاسبه ضربان قلب و شناسایی هدایت الکتریکی غیرطبیعی در قلب را نیز امکان پذیر می کند.
در زیر یک ECG طبیعی نشان داده شده است. توجه داشته باشید که قلب در ضربان منظم سینوسی بین 60 تا 100 ضربان در دقیقه (به طور خاص 82 دور در دقیقه) تپش دارد. تمام فواصل مهم این الکتروکاردیوگرام در محدوده طبیعی است.
نوار قلب طبیعی
همان طور که در بالا اشاره شد، اولین ساختاری که در طی ریتم سینوسی نرمال دپلاریزه می شود، دهلیز راست است که پس از آن دهلیز چپ دپلاریزه می شود. بنابراین اولین سیگنال الکتریکی روی یک نوار قلب معمولی از دهلیز سرچشمه می گیرد و به عنوان موج P شناخته می شود. اگرچه معمولاً فقط در موج های یک نوار قلبی تنها یک موج P وجود دارد، اما موج P در حقیقت مجموع سیگنال های الکتریکی از دو دهلیز است که معمولاً به صورت مورب قرار دارند.
پس از این مرحله یک تأخیر فیزیولوژیکی کوتاه وجود دارد، زیرا گره دهلیزی (AV) باعث کاهش سرعت دپلاریزاسیون الکتریکی قبل از ورود به بطن ها می شود. این تأخیر مسئول فاصله PR است، یک دوره کوتاه که هیچ فعالیت الکتریکی روی نوار قلبی مشاهده نمی شود، نمایانگر یک خط مستقیم افقی یا ایزوالکتریک است.
دپلاریزاسیون بطن ها معمولاً بیشترین قسمت از سیگنال در نوار قلب (به دلیل وجود عضله بیشتر در بطن ها) را دارند و این امواج به عنوان مجموعه QRS شناخته می شوند.
موج Q اولین انحراف اولیه نزولی یا منفی است. موج R انحرافی به سمت بالا دارد (مشروط بر اینکه از خط ایزوالکتریک عبور کند و مثبت شود). موج S نیز انحرافی است که به سمت پایین صورت می گیرد (مشروط بر اینکه از خط ایزوالکتریک عبور کند تا قبل از بازگشت به مبنای ایزوالکتریک منفی شود).
در مورد بطن ها، یک سیگنال الکتریکی دیگر نیز وجود دارد که بازتاب پلاریزاسیون مجدد میوکارد را نشان می دهد. این سیگنال به عنوان قطعه ST و موج T نشان داده می شود. قطعه ST به طور معمول ایزوالکتریک است و موج T در بیشتر موارد به صورت عمودی از دامنه و طول متغیر انحراف دارد.
فواصل طبیعی در نوار قلب
ثبت نوار قلب بر روی کاغذ استاندارد، زمان لازم را برای اندازه گیری مراحل مختلف دپولاریزاسیون الکتریکی، معمولاً در میلی ثانیه انجام می دهد. یک محدوده طبیعی شناخته شده برای چنین فواصل زمانی وجود دارد:
فاصله PR: از ابتدای موج P تا اولین انحراف کمپلکس QRS اندازه گیری می شود. دامنه نرمال این فاصله در حدود 120 - 200 میلی ثانیه است (معادل3 تا 5 مربع کوچک روی کاغذ ECG).
مدت زمان QRS: اندازه گیری از اولین انحراف کمپلکس QRS تا انتهای آن در خط ایزوالکتریک مدت زمان این کمپلکس را تعیین می کند. دامنه طبیعی این فاصله در حدود 120 میلی ثانیه است (معادل با 3 مربع کوچک روی کاغذ ECG).
فاصله QT: اندازه گیری از اولین انحراف کمپلکس QRS تا انتهای موج T در خط ایزوالکتریک انجام می شود. دامنه طبیعی تا 440 میلی ثانیه اندازه گیری شده است (اگرچه با ضربان قلب متفاوت است و ممکن است در زنان کمی طولانی تر باشد).
برآورد ضربان قلب از ECG
کاغذ استاندارد نوار قلب تخمین تقریبی ضربان قلب (HR) از داده های الکتروکاردیوگراف را ممکن می سازد. هر ثانیه از زمان با 250 میلی متر (برابر با 5 مربع بزرگ) در امتداد محور افقی نشان داده شده است. بنابراین اگر تعداد مربع های بزرگ بین هر مجموعه QRS:
5 تا باشد، 60 ضربان در دقیقه صورت می گیرد.
اگر 3 مربع بزرگ باشد در هر دقیقه 100 تپش قلب مشخص می شود.
2 مربع بزرگ نیز نشان دهنده 150 ضربه در دقیقه است.
در مطلب تفسیر نوار قلب به چگونگی محاسبه ضربان قلب با توجه به مربع های کاغذ گراف می پردازیم.
امواج نوار قلب
همان طور که در بالا اشاره شد، نوار قلب از 3 موج قلبی و تعدادی فواصل تشکیل شده است که در اینجا به تفضیل به آن ها می پردازیم.
موج P
این موج دپلاریزاسیون دهلیزی را نشان می دهد. در واقع موج P برآیندی از فعالیت های الکتریکی هر دو دهلیز را به نمایش می گذارد. طول این موج کمتر از 0٫1 ثانیه است و حداکثر ولتاژ آن برابر با 0٫25 میلی ولت است.
موج P در حالت طبیعی در تمام الکترودها یا لیدهای اتصالی به بدن بیمار مثبت است و تنها یک مورد استثنا وجود دارد و آن هم لید VR است و در ناحیه موج P به صورت منفی است و در لید V1 این موج به شکل دوفازی دیده می شود.
بزرگ شدن دهلیزها می تواند موجب افزایش ارتفاع یا طول مدت موج P شود. در برخی از ناهنجاری های قلبی مانند برخی از آریتمی های قلبی یا فیبریلاسیون دهلیزی، موج P وجود ندارد.
فاصله PR یعنی فاصله بین موج P و کمپلکس موج QRS به طور معمول بین 0٫12 و 0٫2 ثانیه اندازه گیری شده است.
موج Q
دو نکته مهم در مورد موج Q وجود دارد:
اگر یک موج مثبت بسیار کوچکی در QRS قبل از یک موج منفی باشد، دیگر این موج، موج Q نام ندارد و یک موج S را نشان می دهد و تفاوتی نمی کند که این موج مثبت چقدر کوچک باشد.
وجود هر موج Q به معنا بروز انفارکتوس نیست. در یک الکتروکاردیوگرام نرمال، موج Q در یک سری لیدهای مشخصی وجود دارد، بدون این که نشانه های پاتولوژیکی مشخصی داشته باشد.
ویژگی های یک موج Q نرمال
لیدهای اندام
موج نرمال Q اغلب باریک است (کمتر از 0٫04 ثانیه طول و 2 میلی متر عمق دارد). به طور معمول تنها 25 درصد از اندازه کمپلکس QRS را در بر می گیرد.
عمق نسبی موج Q می تواند در لید سه در موقعیت افقی قلب قابل مشاهده باشد. یک الگوی QS در لید aVL در موقعیت عمودی قلب دیده می شود. مشاهده موج Q عمیق در لید aVF نرمال است.
لیدهای پرکوردیوم
موج Q در لیدهای V1 تا V2 مشاهده نمی شود.
موج Q در لیدهای V5 تا V6 به صورت طبیعی قابل مشاهده هستند و اغلب طول آن ها کمتر از 0٫04 ثانیه است و 2 میلی متر عمق دارند و در حالت کلی تنها 15 درصد از کمپلکس QRS را به خود اختصاص داده است.
کمپلکس QRS
این مجموعه از تعدادی موج تشکیل شده است که در کنار هم دپلاریزاسیون بطنی را نمایش می دهند. بازه طول این مجموعه از 0٫06 ثانیه تا 0٫10 ثانیه اندازه گیری شده است. کمپلکس QRS براساس لیدهای متفاوت می تواند نمایش متفاوتی داشته باشد.
موج Q: اگر اولین موج از مجموعه QRS منفی باشد، این موج نشان دهنده موج Q است.
موج R: اولین موج مثبت مجموعه QRS موج R است. این موج با یک موج منفی ادامه می یابد. اگر یک موج مثبت دیگر در کمپلکس QRS مشاهده شود، آن را موج ’R می نامند.
موج S: این موج دومین موج منفی در کمپلکس QRS است و بعد از موج R قرار می گیرد.
موج QS: زمانی که یک کمپلکس در غیاب موج های مثبت به طور کامل منفی می شود، در این حالت به آن کمپلکس QS گفته می شود و اغلب نشانه ای از نکروز قلبی است.
موج های ’R و ’S: زمانی که بیش از یک موج R و S در کمپلکس وجود دارند، آن ها را به عنوان موج های ’R و ’S نشان می دهند.
موج T
این موج دپلاریزاسیون بطنی را نشان می دهد. در حالت کلی این موج دامنه کوچک تری از کمپلکس QRS دارد که قبل از آن قرار گرفته است. موج T در تمام لیدها به جز aVR به صورت مثبت نمایش داده می شود. در لید III در بیماران دچار چاقی و در لیدهای V1 تا V4 در کودکان، افراد جوان و زنان، این موج می تواند به صورت منفی مشاهده شود. موج T در حالت طبیعی به صورت متقارن است. بخش بالا رونده این موج آهسته تر از بخش پایین رونده آن است. حداکثر دامنه این موج کمتر از 5 میلی متر در لیدهای اندامی و کمتر از 15 میلی متر در لیدهای پرکوردیال اندازه گیری شده است.
آسیب ها و بیماری های زیادی وجود دارند که به دلیل تغییرات موج T در قلب اتفاق می افتند، از جمله این بیماری ها می توان به بیماری عروق کرونری یا ناهنجاری های الکترولیت اشاره کرد.
موج U
این موج به طور معمول موجی مثبت با ولتاژ پایینی است که به طور دائم در لیدهای پرکوردیالی بعد موج T قابل مشاهده است. منبع ایجاد این موج ناشناخته است و تصور می شود ممکن است، پلاریزاسیون ماهیچه های پاپیلاری دلیل ایجاد این موج باشند.
انجام تست نوار قلب
یک الکتروکاردیوگرام سیگنال های الکتریکی قلب را ثبت می کند. این روش یکی از تکنیک های رایج و غیرتهاجمی برای تشخیص سریع مشکلات قلبی و بررسی سلامت قلب به شمار می آید.
همان طور که در بالا اشاره شد، الکتروکاردیوگرام که ECG یا EKG نیز نامیده می شود، اغلب در مطب پزشک، کلینیک های قلب و بیمارستان ها انجام می شود. دستگاه نوار قلب یکی از دستگاه های استاندارد و متداول در اتاق های عمل و آمبولانس ها محسوب می شود.
انواع تست های نوار قلب
براساس نیاز بیمار و نوع مشکل قلبی، پزشک دو روش متداول انجام تست نوار قلب را توصیه می کند که در اینجا به بررسی هر دو روش می پردازیم.
هولتر مانیتور
در روش «هولتر مانیتور» (Holter monitor)، از یک دستگاه کوچک و قابل حمل که ریتم قلب بیمار ار بررسی می کند، استفاده می شود. پزشک ممکن است از بیمار بخواهد که این دستگاه را برای مدت یک تا دو روز با خود حمل کند. در طول این مدت دستگاه تمام ضربان قلب بیمار را ضبط می کند.
یک تست هولتر مانیتور معمولا بعد از یک تست الکتروکاردیوگرام عادی انجام می شود، به خصوص زمانی که نوار قلب معمولی اطلاعات کافی در اختیار پزشک برای تشخیص بیماری قرار ندهد، از روش هولتر مانیتور استفاده می شود. در برخی موارد روش هولتر استاندارد نیز ممکن است برای تشخیص کافی نباشد، از این رو پزشک استفاده از روش هولتر مانیتور وایرلس را پیشنهاد می کند که می تواند عملکرد قلب را برای یک هفته ثبت و ضبط کند.
دستگاه قابل کاشت لوپ قلب
دستگاه قابل کاشت ضبط کننده لوپ قلب (Implantable Loop Recorder) یک نوع دستگاه مانیتورینگ است که ریتم قلب را به صورت متوالی برای مدت های طولانی (حداکثر تا 3 سال) مورد بررسی قرار می دهد. این دستگاه سیگنال های الکتریکی قلب را ثبت می کند با استفاده از یک ابزار کوچک که در زیر پوست در ناحیه سینه جای گذاری می شود.
دستگاه ایونت مانیتور (Event Monitor)
این دستگاه یک ابزار قابل حمل شبیه به هولتر است اما می تواند سیگنال های قلبی را فقط در زمان مشخصی برای چند دقیقه ثبت و ضبط کند. این وسیله توسط بیمار به مدت طولانی قابل حمل است (اغلب به مدت 30 روز). بیمار زمانی که علائم بیماری را احساس می کند، دکمه دستگاه را برای ثبت ریتم قلبی باید فشار دهد. برخی از این ابزارها به طور خودکار با بروز علائم شروع به ضبط سیگنال می کنند.
تست نوار قلب در چه مواردی انجام می شود؟
یک تست الکتروکاردیوگرام یک روش بدون درد و غیرتهاجمی است که برای تشخیص انواع بیماری های قلبی در افراد مختلف در تمام سنین مورد استفاده قرار می گیرد. یک پزشک متخصص قلب برای شناسایی موارد زیر از تست نوار قلب استفاده می کند:
ریتم قلبی غیرطبیعی (آریتمی)
اگر در رگ های قلب انسداد یا گرفتگی وجود داشته باشد که موجب درد در ناحیه سینه یا حملات قلبی در بیمار شود.
زمانی که بیمار سابقه حمله قلبی داشته باشد.
برای بررسی چگونگی تأثیر روش های درمانی در بیمار قلبی مورد استفاده قرار می گیرد.
یک فرد زمانی که دارای علائم زیر باشد، اغلب لازم است که تست نوار قلب را انجام دهد:
خطرات انجام الکتروکاردیوگرام
انجام تست نوار قلب اغلب یک روش ایمن و بی خطر است. در این روش خطر برق گرفتگی در طول تست وجود ندارد، زیرا الکترودهایی که در این روش به کار می روند، الکتریسته تولید نمی کنند. الکترودها فقط فعالیت های الکتریکی قلب را ضبط می کنند.
بیمار تنها ممکن است به دلیل اتصال و برداشت الکترودهای دستگاه دچار ناراحتی شود. در برخی موارد پوست بیماران به دلیل اتصال الکترود دچار راش های خفیفی می شوند.
آمادگی برای انجام تست نوار قلب
آمادگی خاصی برای انجام تست نوار قلب در حالت استاندارد لازم نیست، فقط بیمار باید تمام داروهایی که مصرف می کند را با پزشک مطرح کند تا از تأثیر برخی از داروها بر نتایج تست جلوگیری شود.
تست نوار قلب چگونه انجام می گیرد؟
همان طور که پیش تر اشاره شد، الکتروکاردیوگرام در مطب پزشک یا در بیمارستان توسط پزشک یا تکنسین های متخصص انجام می شود.
در طول انجام نوار قلب، 12 لید و 10 الکترود روی سینه، دست ها و پاهای بیمار قرار داده می شود. الکترودها با برچسب هایی بر روی سطح پوست قرار می گیرند و از طریق سیم هایی به دستگاه الکتروکاردیوگراف متصل می شوند و به این صورت اطلاعات به دست آمده از طریق الکترودها قابل مشاهده می شود. یک کامپیوتر این اطلاعات را در قالب گراف هایی ضبط کرده و نمایش می دهد.
در طول انجام تست بیمار می تواند به صورت عادی تنفس کند اما در تمام مدت تست باید روی تخت بماند و حرکت نکند زیرا هر گونه لرزش یا حرکت ممکن است باعث اختلال در نتیجه تست شود.
نتایج تست نوار قلب
نتایج هر تست الکتروکاردیوگرام در همان روز قابل مشاهده و بررسی است.
اگر الکتروکاردیوگرام فرد طبیعی باشد، ممکن است به آزمایش های دیگری احتیاج نداشته باشد. اگر نتایج ناهنجاری خاصی را در قلب بیمار نشان دهد، ممکن است به یک نوار قلب و آزمایش های دیگر مثل «اکوکاردیوگرام» (Echocardiogram) احتیاج داشته باشد. درمان بستگی به نشانه ها و علائم بیمار دارد.
پزشک اطلاعات ضبط شده توسط دستگاه الکتروکاردیوگرام را بررسی کرده و به دنبال مشکلی در قلب بیمار خواهد بود، از جمله این مشکلات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
ضربان قلب (Heart Rate): به طور معمول، ضربان قلب با بررسی نبض بیمار قابل اندازه گیری است. اگر اندازه گیری و احساس ضربان قلب بیمار برای پزشک دشوار باشد یا ضربان قلب بیماری به گونه ای نامنظم و یا تند باشد که پزشک نتواند آن را به سادگی مورد بررسی قرار دهد، اغلب از تست نوار قلب کمک می گیرد. نوار قلب می تواند به پزشک کمک کند ضربان قلب بسیار تند یا پرتپشی قلب (تاکی کاردی) یا ضربان قلب بسیار کند یا کند تپشی (برادی کاردی) را تشخیص دهد.
ریتم قلب (Heart Rhythm): نوار قلب می تواند بی نظمی ریتم قلب (آریتمی) را نشان دهد. این شرایط ممکن است در صورت بروز نقص در هر بخشی از سیستم الکتریکی قلب ایجاد شود. در موارد دیگر، دارو هایی مانند مسدود کننده های بتا، کوکائین، آمفتامین و دارو های سرماخوردگی و حساسیت، می توانند باعث ایجاد آریتمی شوند.
حمله قلبی (Heart Attack): نوار قلب می تواند شواهدی از حملات قلبی گذشته یا حمله قلبی احتمالی آینده بیمار را نشان دهد. الگو های موجود بر روی نوار قلب می تواند نشان دهد که کدام قسمت از قلب فرد آسیب دیده است و همچنین میزان آسیب را تعیین می کند.
تأمین ناکافی خون و اکسیژن برای قلب (Inadequate Blood and Oxygen Supply to The Heart): نوار قلبی که در حین بروز علائم انجام می گیرد، می تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد که دلیل درد قفسه سینه بیمار در اثر کاهش جریان خون به عضله قلب ایجاد می شود یا خیر.
ناهنجاری های ساختاری (Structural Abnormalities): نوار قلب می تواند سرنخ هایی در مورد بزرگ شدن محفظه ها یا دیواره های قلب، نقص ساختاری قلب و سایر مشکلات قلبی را به پزشک ارائه دهد.
اگر پزشک مشکلی را در نوار قلب بیمار مشاهده کرد، ممکن است آزمایش های تکمیلی را انجام دهد تا تشخیص بیماری به طور دقیق و کامل انجام شود.
|
|
|
|
| نماد اعتماد الکترونیک | نشان ملی ثبت | گواهی شامد ارشاد |
© کلیه حقوق مادی و معنوی این وب سایت متعلق به داده پردازان هومان پویان می باشد.
